Ülkemizde Bölgesel ve Yöresel Olarak Kullanılan Diller,Lehçeler,Şiveler, Yöresel Ağızlar ve Tarihi Gelişimi

Yaklaşık olarak ana tema aynı..Hayvanların yeme içme gereksinimlerini gidermeleri.
Bizde "yal kabı yada yal tası"derler..Köpeklerin eskiden popüler yemeği "yal"dı..Pek veren kalmadı şimdiler de.Sadece çobanların bazıları verir..
Yal: Unu su ile karıştırarak akışkan hale getirmek suretiyle köpeklere verilir
İnsan içinde kullanılan,yalak,yalaka da aynı anlamları ifade ediyor gibi

Örüm:Gece hayvan otlatmak
Talvar :yazın koyunların gölgeye kaçtıkları uyudukları zamana denir.
Bunlarıda arkadaşım söyledi. İki kelime akla getirdi misafirlik karlı oldu

Yazıver arada dayım sende..Kelime deyim ağız ne olursa :thumbup: Sagolasın

Bir kaç gündür alfabetik sıralama yapmaya çalıştım,
Tekrarlar mutlaka vardır.Okuyan üyelerimiz ve misafirlerimiz kusura bakmasınlar..
Baştan sona bir sıralama şimdi yapmam çok zor olacak böyle devam ediyorum ^^

Aykıra: ters aksi yön veya ters yanlış iş yapmak,gitmek,kesmek
Alat:yabani armut
Alıç:yabani meyva adı
Aladı:çabuk
Anneç:karşı taraf
Ağız,ilk ağız:doğum yapan hayvanların ilk sağım sütüne denir
Andaval:salak,ahmak,
Aperlo:hoparlör
Beleme:bir şeyi rasgele sürme,yayma eylemi
Börülce:fasülye
Bilemek:kesici aletleri bileylemek,keskin hale getirmek
Celep,cambaz:hayvan alıp satana denir
Cıscıvlak:boşta kalmak,herşeyini yitirmek
Cıscıbıldak:çıplak
Çakıldak:hayvanların üzerinde kalan pisliklerin serleşmesi
Çentik:kesici aletle ahşapta iz bırakmak
Çorak:Evlerin üzerini sıvamak amacıyla kullanılan toprak çeşidi
Çat:Kuyu,çeşme bulunan yerin,yol ile kesişmesi
Çevre:mendil
Değnek:sopa
Dünemek:kümes hayvanlarının yüksek yere çıkması,uykuya çekilmesi
Dıkamak:kapatmak,engellemek
De:haydi
Dürmek:katlamak,düzeltmek
Dinmek:yorulmak
Ditmek:pamuk ve yünü kabrtmak(döşek,minder ve yastık kabartmaya da denir
Dakışmak:birisiyle kavga etmek,hır çıkarmak
Elcik:sap,tutmak için kullanılan parça.
Eğleme:avutmak,oyalamak
Eğleşmek:Bir yerde beklemek,zaman geçirmek
Etraf:çevre,yöre
Fıydırmak:Atmak,fırlatmak
Folluk:tavukların yumurtlama yeri ve orada devamlı bırakılan yumurtaya denir
Ganmak:doymak (genelde su içene denir(daha ganmadın mı?)
Gırklık:Koyun ve keçilerin yünlerini kesmeye yarayan makasa denir
Gırkılmak:saç,sakal kestirmek,traş olmak
Ganırma:alet ile bir şeyi zorlama,kaldırma,ayırma
Gırnata:klarnet
Govcu:dedikokuducu
Govleşme:dedikodu etme
Gevmek:bir şeyi ısırarak iz bırakmak
Gocuk:mont
Gubarmak:kabarmak,
Gıdım:Azcık,bir parça
Gursak:mide
Gıran giresice:soyu tükensin,var olan bitsin
Gurk tavuk:civciv için,yumurtaya yatan tavuk
Gıran:taşlık verimsiz arazi
Gıyı:kenar,uç
Goma:şuna bak(hele goma)
Durago:bekle(gidego,yatago,gelego:gitmeye devam et,yatmaya devam et,gelmeye devam et)
İliman:limon
ileşber:çiftçi
Ünnemek:çağırmak
Kayırma:birini kollamak,arka çıkmak
Karaçalmak:iftira etmek,suçlamak
Karaltı:Yetersiz ışıkta beliren gölge (üzeri örtülü yere de denir)
Kuytu:ıssız sakin,rüzgar soğuk almayan yere de denir
Kımçı:Kamçı
Mezer:mezar
Musallat:Birini düşman bellemek,tahrik etmek
Melmel bakmak:şaşırmak
Nemelazım:ne gerek var,bana ne
Neyleyen:banane
Netcen:ne yapacaksın
Ötürü:sebeb
Pörsümek:bozulmak,buruşmak
Paklamak:temizlemek,süpürmek
Payam:badeM
Sargın:birbirine bağlı,kollama işi
Seyrek:nadir,az
Sekirat:ölümden önceki an,(sekirata binmiş-ölmeye yakın kişiye denir)
Sürütme:çok gezen kadına denir
Sürekli:devamlı tekrarlama
Sürek:devamlılık,(süreğe gitme takip etmek,av)
Şavk:ışık
Sinmek:saklanmak
Sıkma:gömlek
Takat:güç
Taytay:bebeğin ilk ayağa kalkıp durmayı becermesi
Tat:aksi laf anlamaz
Tebelleş olmak:birine takılmak,asılmak,sataşmak
Türemek:üremek,çoğalmak
Uçkur:genelde şalvarın vucutta durması için kullanılan,ipten,bezden yapılan kemer vazifesi gören
Üleşmek:bölüşmek,paylaşmak
Ünneme:çağırma
Ütmek:yenmek,kazanmak
Ürkmek:korkmak
Üzerlik:nazar için yapılan muska,çörek otundan yapılan boyun veya omuza tutturulan
Yakınmak:ah vah etmek,dert yanmak
Yaygı:sofra altına konulan bez
Yarayişli:faydalı
Yeltenmek:denemek
Yeğnilmek:hafiflemek
Yetmek:bir hayvanı bir yere götürme,yanında gitme
Yüğürme:büyük baş hayvanların doğum yapması
Yılgın,yılmak:Yenilgiyi kabul etme,bıkmak,usanmak
Zikke:Çayırda hayvanları otlatırken uzaklaşmamaları için yere sabitlenen,ucunda ip bulunan sivri metal

Zevle : Öküzlerin boyunduruktan çıkmamamasını sağlayan demir çubuk
Siğil: Elde çıkan ve üreyen bir deri hastalığı
Siğil: Sert ağaç gövdelerini yarmak,gövdeyi ayırmak için kulllanılan ucu sivri,yuvarlak demir
Turpan: Tırpan,orak
Düğdü : Keserin alt tarafı,keserin keskin yerinin olmaması ve öyle kullanılması
Dığdının dığdısı,keserin düğdüsü : Çok uzak,alakasız demek anlamıına gelir

Dil konusu burası, buraya yakışır :D  

Erinme: Üşenmek,tembellik
Irametlik: Rahmetli
Löküs: Lüks,lamba
Mefat: Vefat
Badırdama: Çok konuşma-konuşma
Gabatasarı: Hızlı,kabaca,rasgele,göz kararıyla yapılan iş
Zere: Zira
İlikleme: Düğmelemek
Cimcirmek: Çimdik atmak
Guvatlı: Kuvvetli
Hadendi: Haydi artık
Negada : Ne kadar
Datmak: Tadına bakmak
Goyveme: Bırakma-tut(goyve: Bırak)
Tafatır:Çok,bir sürü,fazlaca anlamında(tafatır yağmur yağdı-Tafatır zengin)
Yalangastan: Yalandan,şakacıktan
Gayar: Küfür
Essattan: Sahiden (essa: sahi)
Buba: Baba
Nebilen: Nebileyim
Nacabolsa: Nasıl olsa
Elinki: Elindeki,o anlamında (elinkinnen vur) Konuşmada anlam değişebilr( o elinki: o başkasının anlamın da)
Bülüç: Piliç,genç tavuk
Filcan: Fincan
Seyirtme: Koşmak
Dızıkma :koşmak(genelde daha hızlı anlam da kullanılır)
Şipleme: Bir şeyi saklamadan hemen söylemek
Töbolsun: Tövbe olsun
Tığteber: Fakir,parasız,boş,yanlız(konuşma esnasında anlam yüklenebilir.Evde ihtiyar başına tığteber kaldı)
Tırampa: Takas,değiştokuş
Zebil. Kötü durumda kalmak,sürünmek
Üstlük : Günlük giysi (üstümü alıver:ceketimi bana ver,getir gib)
Buraya kadar olanlar daha da eklenebilir Anıtkaya dan.

Afyon merkez de kullanılan konuşma tarzı bizim Anıtkaya'da konuşulan dille epey farklıdır.Aşağıda merkez den bir video birde Anıtkaya dan bir video ekleyelim fark o zaman belli olur
Bu video bizim Anıtkaya'dan,konuşan ise sağdıcımın babası :D Osman amcam

Bu ise Merkezden bir genç olayı anlatıyor

Yapışak:insanı rahatsız edene denir.
Keçeli: Aynı sözleri tekrar edene söylenir.
Yapıldak :Yürüyüşün de kusur bulunan
Yağız :Genelde siyah atlara
Doru : Tuğla rengini andıran atlara denir.
Muzmuhar bellemek: Birine kin gütmek,sataşmak,uğrşmak

Össün: Herhalde
Tentene : Dantel
Camfır : Düz beyaz kumaş

Geri : Kıldan dokunmuş büyük çuval,at,öküz arabasını kaplayacak şekilde,yanları yüksek dokunur.Bir nevi tekne gözünüzde canlansın şekil olarak
Berinlemek : Korkmak ürpermek

Karadeniz bölgesinden de bir yazan olsa iyi olacak..Mesela karadenz lehçesi ve laz dili çok başkadır..Herkes tek karadeniz olarak görür ve lazca der..Lazca çok farklıdır,Rumca mı desek Giritçe mi desek oda farklı incelenmeli aslında.
Karadeniz lehçesi ise Türkçenin özü veya ağzı da denilebilir..

Helelce kuşu : Kerkenez
Banguş : Baykuş
Yusufcuk : Kumru
Çöğdürmek : İşemek
Kelermek : Saçı dökülen,kel
Gıralmış : Saçı beyazlamış
Sıfra : Sofra
Omeş çorbası : Hamur kalburdan geçirilerek,ovalanarak tane hale getirilir çorba türü
Gölle : Buğdayın suda haşlanması
Dıkamak : Kapatmak

Aklımdayken yazayım
İrkmek : Biriktirmek,toplamak
Irzı gırık : Namussuz
Harman veresiye : Genelde hasılat toplanmasında ödenecek borç ama olumsuz anlamda da kullanılır,Borcunu ödemeyen,çok uzatanlar içinde denir
İnaniyer : İnan,doğru söylüyorum anlamında kulanılır
Kelpoğlu kelp : Köpoğlu köpek,köpek anlamında kullanılır.Buraya parantez açalım kelp yazınca aklıma geldi..Yazmazsam olmaz :rolleyes:
Nef'i''nin tarihe geçen bir cevabı vardır. Tahir efendi Nef'i ye kelp demiştir..Nef'i duyunca dururmu?durmaz ve aynen şöyle sıralar sözlerini

Tahir efendi bana kelp demiş,
iltifatı bu sözde zahirdir,
maliki mezhebim benim zira,
itikadımca kelp tahirdir :D :alkis: :alkis: burada usta gerçekten ustalığını ortaya işlemiştir..Söz içinde söz anlam içinde anlam vardır..Nef'i buraya"tevriye"nin en hasını oturtmuştur..
Tevriye çok anlamı olan sözcüğün yakın kullanılan anlamını değilde,uzak anlamını kullanmaya denir.
Tahir: temiz
Kelp: köpek
Zahir: açık, belli

İtikat: İnanç
Hem Tahire köpek demiş,hem kendini köpek diyene,köpek temiz demiş vs,vb :D  

Sadrazam : cevizli uzun lokum
Karga beyni : yoğurtla pekmez karışımı
Tutmeş çorbası : hamur kare kare kesilir,makarna çeşidi
Morduman : Aksi,kalleş,sinsi kişiye denir

DİLLER VE SIK KONUŞULDUĞU BÖLGELER-DİL HAKKINDA AÇIKLAMALAR-1 (bu yazının devamını ara ara ekleyelim uzun olmasın)
Abazaca (Sakarya, Düzce)
Abhazca (Sakarya, Düzce)
Adigece (Sakarya, Düzce, Kahramanmaraş, Kayseri, Çorum, Tokat)
Arapça (Hatay, Adana, Mersin, Mardin, Siirt, Şırnak, Gaziantep, Batman, Diyarbakır, Şanlıurfa)
Arnavutça (İstanbul, Bursa, Kırklareli, İzmir)
Avarca (Sivas, Tokat, Kahramanmaraş)
Azerice (Bayburt, Kars, Iğdır)
Boşnakça (İstanbul, Adapazarı, İzmir, Manisa, Bursa)
Pomakça (Çanakkale, Gönen-Erdek, Edirne, Kırklareli muhacirlerince)
Çingene dili (Batı Türkiye-Edirne, Tekirdağ, İstanbul)
Ermenice (İstanbul, Hatay, Sivas, Malatya, Diyarbakır , Batman)
Gürcüce (Artvin, Bursa, Samsun, Ordu, Rize)
Hemşince (Artvin, Rize)
Kabardeyce (Kayseri, Kahramanmaraş)
Kazakça (Manisa İlinde Salihli, İstanbul ve Kayseri)
Kırgızca (Van ve Kars, Muğla)
Kırım Tatarcası (Ankara-Polatlı ilçesi Karakuyu köyü-Bursa)
Kürtçe (Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu)
Yahudi İspanyolcası (İstanbul)
Lazca (Artvin, Rize, Sakarya, Düzce, Kocaeli, Yalova, Bursa)
Osetçe (Tokat, Yozgat, Erzurum, Kars, Bitlis, Muğla, Antalya)
Özbekçe (Hatay, Gaziantep, Şanlıurfa)
Pontusça - Trabzon Rumcası (Trabzon)
Yunanca (İstanbul, Çanakkale, Trabzon, Bursa, İzmir, Hatay)
Süryanice (İstanbul, Mardin, Şırnak)
Türkmence (Tokat); Uygurca (Kayseri, Nevşehir)
Zazaca (Erzincan, Tunceli, Elazığ, Malatya, Batman)
(ALINTIDIR)