Whisper tarafından yazılan gönderiler

  • Ülkemizde Bölgesel ve Yöresel Olarak Kullanılan Diller,Lehçeler,Şiveler, Yöresel Ağızlar ve Tarihi Gelişimi

    Deyimler

    Ağzına kılığına bakmadan : Boyundan büyük işlere karışanlar için söylenir.
    Anası yapılı : Karakter ve davranışları bakımından annesine benzeyen. Bu deyim genellikle olumsuz benzetmelerde kullanılır.
    Angı bengi olmak : Hayal kırıklığına uğramak, çok şaşırmak.
    Anıza bastın, kara bastın : Yaz mevsiminden sonra hemen kışın bastırdığını anlatan bir deyim.
    Bir sürüyor, biri sürgülüyor : İki kişinin anlaşarak başkalarını çeşitli yalanlarla aldatması.
    bir kesere kulp olmak : işe yaramak
    Canını sevdiğim : Tabiat olayları karşısında, Allah’ın birer yaratığı olan yağmur, kar, rüzgar, bulut, dağ vs. gibi varlıklar için, onlara saygısızlık yapmamak gayesiyle bu söz kullanılarak hitap edilir.
    dede gülü : ilerleyen yaşlarda sahip olunan çocuk
    Dul karı çocuğu gibi : Lüzumsuz yere çok konuşan.
    Düğün arpasıyla at tavlanmaz : Geçici işlerle uğraşmayıp asıl aileyi geçindirecek iş ile uğraşılmalıdır.
    elekçi karısı : çok gezen kadın
    El ağzına bakan sel ağzına yuva yaparmış: Başkalarının sözüne bakan kişi doğru karar veremez.
    Elin unuyla ananın kırkını yapma : Başkasının malıyla kendi işini görmenin yanlışlığını anlatır.
    Elli altıya boğmak : Konuyu saptırıp ortalığı karıştırmak.
    Eskiden ahiretteymiş, şimdi Eğret’te : Geçmişi karanlık olup da şimdi iyi insanmış gibi görünenler için kullanılır.
    Gaç gızım gaç : Bir hareketin karşıdakine yakıştırılamadığını anlatır.
    Gavur Bungar’a mı geldi? : “Bungar” kasabanın güneyinde bir su kaynağıdır. Kasaba Yunan işgali yaşadığından, bu olaya telmihte bulunularak aceleye gerek olmadığı, işlerin yavaş yavaş da ilerleyebileceği bu sözle anlatılır.
    Gavur hamamı gibi : Bir yerin veya havanın çok sıcak olduğunu belirtmek için bu söz kullanılır.
    Gudum galdırmak : Tozu dumana katmak, gürültü patırtı etmek.
    Hırt karınlı : Kıskanç, kötü düşünceli.
    İlaca yaramamak : Hiçbir işe karışmamak.
    İnsan insanın ağısını alır : Birisiyle dertleşildiği zaman onun zehirini almış gibi rahatlamasını sağlarız.
    İnsana benzemedik : Hakaret amacıyla karşıdakini insandan başka bir yaratığa benzetmek.
    keser görmüş, tasar görmemiş : eğitimsiz, düşünmeden davranan
    Nerede çalgı, orada galgı : Bütün endişelerden uzak, gününü gün eden kimselere karşı söylenir.
    onmadık : her zaman aynı hatayı yapan
    Sonradan görme, gavurdan dönme : Sonradan görmelerin ne kadar yanlış davrandıkları böyle bir benzetme ile anlatılmış
    Soyunku soya, sümüğünkü sümüğe : Çocukların anne ve baba tarafından mutlaka sülülesine çekeceğini anlatır.
    Şubatın sıpası, martın arpası : Bazı işlerin zamanında yapılması gerektiğini anlatan bir deyim.
    tekne kazıntısı : son çocuk
    usturası belinde : belalı
    yağır gibi olmak : çok kirlenmek
    Yalanına gıran girsin : Çok yalan söyleyeni protesto etmek gayesiyle söylenir.
    Yılan ağzında gibi çığırmak : Korkmuşcasına bağırmak.
    yontulmadık : eğitimsiz

  • Ülkemizde Bölgesel ve Yöresel Olarak Kullanılan Diller,Lehçeler,Şiveler, Yöresel Ağızlar ve Tarihi Gelişimi

    Bazı kişi isimlerinin söylenişinde de çeşitli değişiklikler göze çarpmaktadır. Bu durum bazan ismi sesli uyumuna uydurma gayretinden bazan da sessizlerin benzeşmesinden veya ismi kısaltma arzusundan kaynaklanmaktadır:


    Fatı/Fatma Âşa/Ayşe İban/İbrahim
    Ellez/İlyas Essan/İhsan


    – -lar, -ler çokluk ekinin sonundaki –r harfi yutulur:
    Çiçekle büyüdü. Çocukla gelmiş. Erkekle ağlamaz.
    Pullukla gırıldı. Haberlede çıkmış.
    Bazı birleşik fiillerdeki –r harfi de aynı şekilde ortada yutulur:
    Durvedim/duruverdim gelivedile/geliverdiler


    Bu duruma bazan normal kelimelerin ardasında da rastlanır:
    dutala/tutarlar sevele/severler getdile/getirdiler
    otdum/oturdum götdülü/götürdüler
    Bütün bu –r düşmelerinden sonra ortaya çıka sesli harfler yutulmasıyla normalden biraz daha fazla uzatılarak söylenir.


    – Şimdiki zaman eki olan –yor ekindeki –r harfinin yutulmasıyla çoğu zaman bir hecenin eksiltildiği görülür:
    oturyoz/oturuyoruz biliyoz/biliyoruz gidiyonuz/gidiyorsunuz


    – Fiil çekimlerinde 1. tekil şahıs eki olan –m harfi –n ye dönüşür:
    bulurun/bulurum döyerin/döverim
    biliyon/biliyorum doycan/doyacağım


    – Gelecek zaman çekiminde ise hece düşmesi görülür:
    sürcen/süreceğim sürcez/süreceğiz
    sürceng/süreceksin sürcengiz/süreceksiniz
    1. tekil şahıs istek kipinin çekiminde özel bir durum görülür:
    gideyim/giden satayım/saten oturarayım/oturen
    Bu kipin 1. çoğul şahıs çekiminde de benzer bir durum vardır:
    Gidelim/gideming kalkalım/galkamıng bulalım/bulamıng


    Konuşulan Türkçe’nin en önemli özelliklerinden biri de “nazal n” denilen ve bugünkü alfabemizde yani yazı dilinde gösterilmeyen sese bolca yer verilmesidir. Bu ses genizden çıkan, n ile g sesinin karışımı bir sestir. İçinde bu sesin bulunduğu bazı kelimeler şunlardır:
    bengiz, gengiz, dengiz, donguz, ang(tarla sınırı), singir, bilding, güldüngüz, angıtmak, bungar (pınar), bungalmak, seng, önglük, dingelmek, dingmek
    Yukarıdaki örneklerle gösterilen özellikler Türkçe’nin söylenişinde hemen hemen kurallaşmış değişikliklerdir. Kullanılan dilin özellikleri yukarıda olduğu gibi sadece seslerle ilgili değildir. Bunun yanında ve belki bundan daha önemli, kelimenin ve cümlenin anlamına yönelik özellikler de vardır.

  • Ülkemizde Bölgesel ve Yöresel Olarak Kullanılan Diller,Lehçeler,Şiveler, Yöresel Ağızlar ve Tarihi Gelişimi

    Bu özelliklerden bazılarını tanımaya çalışalım.
    – Aslında sesli uyumuna uymayan bazı kelimeler Anıtkaya ağzında sesli uyumuna uydurulur:
    dana, dene/tane horuz/horoz mezer/mezar
    alma/elma halva/helva hangı/hangi
    hana/hani
    – Yukarıdaki uygulamanın tam aksine bir işlemle, aslında sesli uyumuna uyan kimi kelimeler özel bir söyleyişle uyuldan çıkarılır:
    taleş/talaş tıreş/tıraş ağeç/ağaç
    areç/araç barec/baraj yaneşmek/yanaşmak
    bulameç/bulamaç garec/garaj garez/garaz
    goley/kolay galey/kalay gale/galat
    arkıdeş/arkadaş
    – R- ve L- harfleri ile başlayan bazı yabancı kelimelerin başına özel bir sesli harf getirilir. Bu, aynı durumdaki bütün yabancı kelimeler için söz konusu değildir:
    Irmızan/Ramazan Ercep/Recep ilman/limon
    Iraf/raf İresil/Resul Iraziye/Raziye
    Irza/Rıza ırıfıdan/rafadan İrefiye/Rafia
    İlazım/lazım ırafan/rahvan Irabbim/Rabbim
    – Kelime başındaki çoğu sert sessizler yumuşar. Bu, en çok “k” ve “t” sessizlerinin yumuşaması şeklinde görülür:
    gafa/kafa guru/kuru garı/karı
    gancık/kancık gel/kel garşı/karşı
    goyun/koyun gaşşık/kaşık gurum/kurum
    duz/tuz deyze/teyze davşan/tavşan
    daban/taban dukar/tarak dartmak/tartmak
    desdire/testere bazar/Pazar ciban/çıban
    – İlk heceden sonraki hecelerde bulunan bazı yuvarlak seslilerde düzleşme görülür. Bu , bir bakıma kelimeyi küçük sesli uyuma uydurma gayretidir.
    garpız/karpuz gavın/kavun hamır/hamur
    yamır/yağmur yavız/yavuz yavıklı/yavuklu
    tavık/tavuk gapıt/kaput gavız/kavuz
    tabır/tabur tapıt/tabut sabın/sabun