Her ne kadar Turgut Özakman yorumlarında Allah ile bu savaşların bir alakası yoktur desede,iki kitabında da öyle sahneler kaleme almış ki...Asıl konumuz Özakman değil zaten,daha önce yazılan kitaplarda da ele alınan ve kulaktan kulağa yayılan destansı olaylardan iki sahne..Arkadaşlar gözümüzde canlardırmaya çalışalım lütfen..
Kurtuluş savaşını anlatan Şu çılgın Türkler kitabından
15.Tümenin 38.alayı mevzideydi.Hele ağır makinalı tüfeklerden biri,ilerde tek başına çok elverişli bir yer tutmuş,düşmana göz açtırmıyordu.Yunan birlikleri tekrar taarruza kalktıklarında tüfek arıza yaptı.Abdurrahman çavuş arızayı arıyor telaş ve heyacandan bulamıyor,üzüntüyle gözlerinden ip gibi yaş akıtıyordu.Teğmen Şevket uzaktan bağırdı.''iğne mahfazasına bak''Muhafaza o kadar kızmıştıki el dokundurulmuyordu.Makineli tüfeğin Karadenizli erlerinden biri mahfazayı kara başlığı ile tutup çıkardı arıza anlaşıldı.İğnenin ucu kırılmıştı.Yeni bir iğne takmak için kırık iğneyi çıkarmak gerekliydi ama iğne çıkaracağı bir türlü bulunamıyordu.Yunanlılar iyice yaklaşmışlardı.Abdurrahman çavuş başlığa asılı olan mahfazayı yakaladı,dişleri,dudakları,dili cayır cayır yanarak,kızgın iğne kovanını dişlerinin arasına sıkıştırıp çevirdi kırık iğneyi çıkarıp yenisini taktı.Çevreye yanık kemik ve et kokusu yayıldı.Dakikada 500 mermi atan makineliyi çalıştırdı..
Çanakkale savaşını anlatan Diriliş kitabından
Ateş altında da topbaşında kalarak karşılık vermeye koyuldular.Vurulanın yerine hemen yedeği geçiyordu.Savaş hızlanmıştı,büyük mermilerin cephanelikten kaldıraçla alınıp kapı önünde küçük vagona yüklenmesi,vagonla topun yanına taşınması,topun asansörüne verilmesi,yukarı çıkarılması,topa yerleştirilmesi Mecidiye'deki askere iyice uzun gelmeye başladı.Sabırları taştı,yürekleri köpürdü!190 kilo 215 kilo ağırlığındaki mermileri,cephaneliğin kapısı önünde kaldıraçtan sırtlarına alıp koşa koşa topların asansörlerine taşımaya başladılar..Mermilerin ağırlığından kemikleri çatırdıyor,kasları eziliyor her yanlarından ter fışkırıyordu.Bu sırada öteki askerler de ciğerlerinin olanca gücüyle tekbir getirerek arkadaşlarının canlarına can katıyorlardı.Olağanüstü bir durumdu.Teğmen Fahri gözyaşlarını tutatamadı..
Bu vatanın nasıl ayakta kaldığı ve nasıl ayakta kalabileceğine en güzel örnekler..Ruhları şadolsun
Haberler,Hikayeler,İlginç Bilgiler,
-
Osmanlı ArmasıOsmanlı armasının üzerindeki sembolleri en tepeden başlayarak şöyle sıralayabiliriz:En tepede bir güneş şekli ve onu çevreleyen güneş ışıkları vardır. Güneş şeklinin ortasında armanın ait olduğu dönemin hükümdarlarının tuğrası yer almakta. Onun altındaki yukarıya açık hilalin üzerinde Arapça “Osmanlı devletinin hükümdarı olan … han, Allah’ın Muaffak kılması ve yardımına dayanır ve öylece hüküm sürer.” anlamına gelen bir söz yazılı.Onun altında, armanın tam göbeğine gelecek şekilde aynalıklı kalkan motifi var. Bu kalkanın çevresinde yıldızlar bulunuyor. Bu yıldızların sayısı çok zaman 12 adet ile sınırlandırılmış olup 12 burcu temsil eder. Böylece Osmanlı, kâinatın merkezine yerleştirilmiş olur.Kalkanın hemen üzerinde de devletin kurucusu Osman Gazi’yi temsil eden bir sorguç vardır ki Osmanlıların köklerine ne kadar bağlı olduğunu anlatır.Kalkanın sağ yanında Osmanlı sancağı yer alır. Renkli armalarla kırmızı ile gösterilir. Onun karşısında ise hilafet sancağı bulunur. Hilafet sancağının rengi aslında siyah iken, arma üzerinde hemen daima yeşil renkte gösterilmiş ve bazen üzerinde üç hilal kondurulmuştur.Merkezdeki kalkandan Osmanlı sancağı yönüne doğru uzanan şekiller ise şöyle sıralanmaktadır:Sancağın üzerinde bir ok var. Sancak alemini altında baltacıklar ocağının kullandığı tek taraflı bir çift yüzlü teberler (balta) bulunur. Sonra mızrak ve altında el sperlikli tören kılıcı vardır. Sonra ağızdan dolma bir top ve altında savaş kılıcı yer alır. Hemen altında bozdoğan (gürz) görülür. Top ile bozdoğanı sancaktan ayıran boynuzdan yapılan boru ise savaş ilanını ve sonra da mehterhaneyi temsil eder.Armanın sol yanında, yani hilafet sancağı yönünde uzanan semboller yine yukarıdan aşağıya şöyle sıralanırlar:Sancak aleminin altında süngü takılmış bir tüfek, altında tek yüzlü teber (balta), sonra toplu tabanca ve topuz başlı asa mevcuttur. Asanın şeşper (savaş araçlarından altı dilimli topuz) topuzu kenarına asılı olan terazi adaleti temsil eder. Terazinin kitap şekilleri üzerine oturtulmuş olup bu kitaplardan üstteki Kuran-ı Kerim, alttaki ise diğer hukuk metinleri yerine geçen kanun kitabıdır.Hilafet sancağının altındaki çiçek şekilleri Osmanlı’nın estetik yönünü gösterir. Buket arasında ki güller hilafet sancağı üzerinde manevi ilhamlar sebebiyle bulundurulur. Buketin hemen altında bir çapa (gemi demiri) yer alır ki denizciliğin sembolüdür.Arma göbeğindeki kalkanın hemen alt yanın da dik duran bir borazan mızıka takımını; onun altında çaprazlama duran tirkeş (ok kuburu, sadak) ile meşale de gece donanmalarını ve ok müsabakalarını hatırlatır.Armanın alt tarafını boydan boya süsleyen inci defne yaprakları, çiçek motifleri arasından beş tane madalya sarkar. Bu madalyaların isimleri şöyledir: İmtiyaz nişanı, Mecidi nişanı, İftihar nişanı, Osmanlı nişanı ve Şefkat nişanı.
-
Bu köşeye uygundur sanırım "destanlar" Duyduğumuz ama pek okumadığımız destanlar,
Bütün dünya edebiyatlarında olduğu gibi Türk Edebiyatının da ilk örnekleri destanlardır. Türk edebiyat geleneği içinde "destan" terimi birden fazla nazım şekli ve türü için kullanılmış ve kullanılmaktadır. Eski Türk Edebiyatı nazım şekillerinden mesnevilerin bir bölümü ve manzum hikâyeler, Anonim edebiyatta ve Âşık edebiyatında koşma veya mâni dörtlükleri ile yazılan veya söylenen ferdî, sosyal,tarihi, acıklı veya gülünç olayları tahkiye tekniği ile çeşitli uslûplarla aktaran nazım türüne ve bu yazıda ele alınan kâinatın, insanlığın, milletlerin yaradılışını , gelişimini, hayatta kalma mücadelelerini ve çeşitli olay ve nesnelerle ilgili sebeb açıklayan ve Batı Edebiyatında "epope" terimiyle anılan eserlerin tamamı da Türk edebiyatı geleneği içinde "destan" adı ile anılmaktadır. Bütün dünya edebiyatlarının başlangıç eserleri olan destanlar, çeşitli konularda yaradılış hikâyeleri yanında, milletlerin hayatında büyük yankılar uyandırmış bir kahramanın veya tarih olayının millet muhayyilesinde ortak sembol ve ifadelerle zenginleştirilmiş uzun manzum hikayeleridir. Destanlar bütün bir milletin ortak mücadelesini ortak değerler, kurallar, anlamlar bütünlüğü içinde yorumladığı ve yaşatıldığı toplumun geçmişini ve geleceğini temsil ettiği için dünya edebiyatının en ülkücü eserleri olarak kabul edilirler. Destanlar her zaman tarihî gerçekleri doğru biçimde nakletmezler. Destanlarda tarihi olay ve kahramanlar milletin ortak bilinçaltının, vicdanının istek, beklenti ,doğruları ve değerleri ile idealleştirilir, eski hatıralarla birleştirilerek tarihî gerçekmiş gibi anlatılırlar.Her milletin millî kimlik ve nitelikleri, ortak dünya görüşü , hatıra ve beklentileri yanında kusurları ve yanlışları da destanlarına yansır. Cihangirlik tutkusu, kuvvet, binicilik ve savaşcılık yanında verdiği sözde durma , acizlere ve mağluplara hoşgörü ile yaklaşma, yardımcı olma Türk destanlarında dile getirilen ortak değer ve kabullerdir. Türk destanları,kâinatın, insanın, kadının ve erkeğin yaradılışı, Türk milletinin doğuşu, çeşitli Türk devletlerinin kuruluş gelişme, çöküşleri, zafer ve yenilgileri gibi konularla beraber pek çok sebeb açıklayıcı efsaneyi de içinde barındırır. ilk örneklerinin manzum olduğu kabul edilen Türk destanlarından Kırgız Türkleri arasında yaşayan Manas destanı dışında bütünüyle günümüze gelebilen örnek bulunmamaktadır.Diğer Türk destanları çeşitli kaynaklarda özet, epizot, hatıra, kısaltılmış seçme metinler halinde bulunmaktadır.Türk tarihine anahatlarıyla bakıldığında Türk hayatı fetihlerle başlamış ve yeni toprakları yurt edinerek gelişmiştir. ilk anayurt olan Orta Asya hiç bir zaman terkedilmemiştir. Türk halkları ilk anayurt olan Orta Asya'dan itibaren dünya coğrafyası üzerinde geniş alana yayılmış ve bugün yedi Türk cumhuriyetinde, pek çok özerk toplulukda ve çeşitli devletlerin idaresinde azınlık halinde yaşamaktadır. Türk kültürü de tarih ve coğrafyadaki çok boyutluluğa paralel olarak çeşitlenmiş farklı seviye ve birikimlerle zenginleşerek ve farklılaşarak ancak ilk kaynaktan gelen ortaklıklarını sürdürerek günümüze ulaşmıştır. Bu sebeble Türk destanları da tarihî ve coğrafî çok boyutluluğun getirdiği dil ve kültür dairelerine paralel olarak çeşitlenmiştir. Türk destanları, anahatlarıyla kültür dâirelerine, kronolojik ve içinde teşekkül ettikleri veya muhafaza edildikleri siyâsî birliklere göre şöyle sınıflandırılmaktadırlar:
İlk Türk Destanları1.Altay - Yakut
Yaradılış Destanı
2.Sakalar Dönemi
a.Alp Er Tunga Destanı
b.şu Destanı
3.Hun Dönemi
Oğuz Kağan Destanı
4.Köktürk Dönemi
a.Bozkurt Destanı
b.Ergenekon Destanı
5.Uygur Dönemi
a. Türeyiş Destanı
b. Göç Destanıİslamiyetin Kabulunden Sonraki Türk Destanları :
1.Karahanlı Dönemi
Satuk Buğra Han Destanı
2.Kazak-Kırgız Kültür Dâiresi
Manas
3.Türk-Moğol Kültür Dâiresi
Cengiz-name
4.Tatar-Kırım
Timur ve Edige Destanları
5.Selçuklu-Beylikler ve Osmanlı Dönemleri
a. Seyid Battal Gazi Destanı
b. Danişmend Gazi Destanı
c.Köroğlu DestanıTürk Kozmogonisi-Yaradılış Destanı:
Altaylardan Verbitskiy'in derlediği yaradılış destanı özetle şöyledir: Yer gök hiç bir şey yokken dünya uçsuz bucaksız sulardan ibaretti. Tanrı Ülgen bu uçsuz bucaksız dünyada durmadan uçuyordu. Göklerden gelen bir ses Tanrı Ülgen'e denizden çıkan taşı tutmasını söyledi. Göğün emri ile oturacak yer bulan Tanrı Ülgen artık yaratma zamanı geldi diye düşünerek şöyle dedi :
Bir dünya istiyorum, bir soyla yaratayımBu dünya nasıl olsun, ne boyla yaratayım
Bunun çaresi nedir, ne yolla yaratayımş
Su içinde yaşayan Ak Ana,su yüzünde göründü ve Tanrı Ülgen'e şöyle dedi :
Yaratmak istiyorsan Ülgen, Yaratıcı olarak şu kutsal sözü öğren :
De ki hep," yaptım oldu " başka bir şey söyleme.
Hele yaratır iken,"yaptım olmadı" deme.
Ak Ana bunları söyledi ve kayboldu. Tanrı Ülgen'in kulağından bu buyruk hiç gitmedi . insana da bu öğüdü iletmekten bıkmadı : " Dinleyin ey insanlar, varı yok demeyin. Varlığa yok deyip de, yok olup da gitmeyiniz." Tanrı Ülgen yere bakarak : " Yaratılsın yer!" Göğe bakarak "Yaratılsın Gök!" Bu buyruklar verilince yer ve gök yaratılmış. Tanrı Ülgen çok büyük üç balık yaratmış ve dünya bu balıkların üzerine konmuş. Böylece dünya gezer olmamış bir yerde sabit olmuş.Tanrı Ülgen balıkların kımıldadıklarında dünyaya su kaplamasın diye Mandı şire'ye balıkları denetleme görevi vermiş. Tanrı Ülgen, dünyayı yarattıktan sonra tepesi aya güneşe değen etekleri dünyaya değmeğen büyük Altın Dağın başına geçip oturmuş.Dünya altı günde yaratılmışdı, yedinci günde ise Tanrı Ülgen uyumuş kalmışdı. Uyandığında neler yarattım diye baktı: Ayla güneşden başka fazladan dokuz dünya birer cehennem ile bir de yer yaratmıştı. Günlerden bir gün Tanrı Ülgen denizde yüzen bir toprak parçacığı üzerinde bir parça kil gördü" insanoğlu bu olsun, insana olsun baba." dedi ve toprak üstündeki kil birden insan oldu. Tanrı Ülgen bu ilk insana "Erlik" adını verdi ve onu kardeşi kabul etti. Ancak Erlik'in yüreği kıskançlık ve hırsla doluydu. Tanrı Ülgen gibi güçlü ve yaratıcı olmadığı için öfkelendi.Tanrı Ülgen, kemikleri kamıştan, etleri topraktan yedi insan yarattı. Erlik'in yarattığı dünyaya zarar vereceğini düşünerek insanı korumak üzere Mandışire adlı bir kahraman yarattıktan sonra yedi insanın kulaklarından üfleyerek can, burunlarından üfleyerek başlarına akıl verdi.Tanrı Ülgen insanları idare etmek üzere May-Tere'yi yarattı ve onu insanoğlunun başına han yaptı. Yakut'lardan (Saka) derlenen yaradılış efsaneleri de Altay yardılış destanının yakın varyantı niteliğindedir . XIX.yüzyıl'da derlenen bu efsanelerin çeşitli din ve kültürlerin etkilerini taşıdıkları düşünülmektedir.
Alp Er Tunga
Sakalar dönemine âit Alp Er Tunga ve şu olmak üzere iki destan tesbit edilmiştir. Alp Er Tunga, M.Ö. VII. yüzyılda yaşamış kahraman ve çok sevilen bir Saka hükümdarıdır. Alp Er Tunga Orta Asya'daki bütün Türk boylarını birleştirerek hâkimiyeti altına almış daha sonra Kafkasları aşarak Anadolu Suriye ve Mısır'ı fethetmiş ve Saka devletini kurmuştur. Alp Er Tunga'nın hayatı savaşlarla geçmiştir. Uzun süre mücadele ettiği iranlı Medlerin hükümdarı Keyhusrev 'in davetinde hile ile öldürülmüştür. Alp Er Tunga ile iranlı Med hükümdarları arasındaki bu mücadelelerin hatıraları uzun asırlar hem Türkler hem iranlılar arasında yaşatılmıştır. Alp Er Tunga, Asur kaynaklarında Maduva, Heredot'ta Madyes, iran ve islâm kaynaklarında Efrasyab adlarıyla anılmaktadır.
Orhun Yazıtlarında "Dokuz Oğuzlar" arasında "Er Tunga" adına yapılan "yuğ" merasiminden söz edilmektedir. Turfan şehrinin batısında bulunan "Bezegelik" mabedinin duvarında da Alp Er Tunga'nın kanlı resmi bulunmaktadır. "Divan ü Lügat-it Türk" ün yazarı Kaşgarlı Mahmud'a ve " Kutadgu Bilig" yazarı Yusuf Has Hacip'e göre "Alp Er Tunga" iran destanı "şehname" deki büyük ve efsanevî Turan hükümdarı "Efrasiyab"dır. Divan ü Lûgat-it Türk'de Turan hükümdarlığının merkezi olarak "Kaşgar" şehri gösterilmektedir. islâmiyeti kabul etmiş olan Karahanlı devleti hükümdarları da kendilerinin "Efrasyap" sülalesinden geldiklerine inanmışlar ve bunu ifade etmişlerdir. Moğol tarihçisi Cüveyni de Uygur devletinin hükümdarlarının da Efrasyap soyundan olduğunu yazmaktadır. şecere-i Terakime'ye göre Selçuklu Sultanları kendilerini Efrasyab soyundan kabul ederlerdi. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliğıinin dağılmasından sonra iletişim kurmak imkânı bulduğumuz ve Rusların Yakut adını verdiği Türk gurup aslında kendilerine Saka dediklerini söylemişlerdir. Tarih içinde kaybolduğunu düşündüğümüz Saka Türklerinin az da olsa bir bölümünün bugün hayatiyetlerini sürdürmeleri pek çok meselenin yeniden araştırılarak doğruların ortaya çıkmasına yardımcı olabilecektir.Tarihçi Mesudî de M.S. 7. yüzyılın başındaki Köktürk hakanının "Efrasyab" soyundan olduğunu yazmaktadır. Bütün bu bilgilerden hareketle "Tunga Alp" le ilgili efsanelerin Kök Türklerden önce doğu ve orta Tiyanşan alanında yaşayan Türkler arasında meydana geldiğini ve bu destanın daha sonraları Kök Türk ve Uygurlar arasında yaşayarak devam ettiğini göstermektedir.Alp Er Tunga destanının metni bu güne ulaşamamıştır. Bir kısmından yukarıda bahsettiğimiz kaynaklarda bu değerli Saka hükümdarı ve kahramanı hakkında bilgiler ve bir de sagu (ağıt) tesbit edilmiştir:
Alp Er Tunga Öldü mü
Dünya sahipsiz kaldı mı
Korkak öcünü aldı mı
şimdi yürek yırtılır
Felek yarar gözetti
Gizli tuzak uzattı
Beğlerbeyini kaptı
Kaçsa nasıl kurtulur
Erler
gibi uludular
Hıçkırıp yaka yırttılar
Acı seslerle bağırdılar
Ağlamaktan gözleri kapandıBeğler atlarını yordular
Kaygı onları durdurdu
Benizleri yüzleri sarardı
Safran sürülmüş gibi oldularKutadgu Bilig'de "Alp Er Tunga" hakkında şu bilgi verilmektedir: " Eğer dikkat edersen görürsün ki dünya beyleri arasında en iyileri Türk beyleridir. Bu Türk beyleri arasında adı meşhur ikbali açık olanı Tonga Alp Er idi. O yüksek bilgiye ve çok faziletlere sahip idi. Ne seçkin, ne yüksek, ne yiğit adam idi ; zaten âlemde ferasetli insan bu dünyaya hâkim olur. iranlılar ona Efrasiyap derler; bu Efrasiyap akınlar hazırlayıp ülkeler zaptetmiştir. Dünyaya hâkim olmak ve onu idare etmek için pek çok fazilet, akıl ve bilgi lâzımdır. iranlılar bunu kitaba geçirmişlerdir.Kitapta olmasa onu kim tanırdı." Bugünkü bilgilerimize göre Alp Er Tunga ile ilgili en geniş bilgi iran destanı şehname'de tesbit edilmiştir. şehname'nin başlıca konularından biri iran -Turan savaşlarıdır. Bu destana göre en büyük Turan kahramanı önce şehzade sonra hükümdar olan Efrasyap'tır.şehname'deki Alp Er Tunga ile ilgili bilgiler şöyle özetlenebilir:
"Turan şehzadesi Efrasyap babasının isteği üzerine iran'a harp açtı. iki ordu Dihistan'da karşılaştılar.Boyu servi, göğsü ve kolları arslan gibi ve fil kadar kuvvetli olan Efrasyap, iranlı'ları yendi. iran padişahı Efrasyap'a esir düştü. iran'ın ilk intikamını o zaman iran'a bağlı olan Kabil Padişahı Zal aldı. Zal başarılı olmasına rağmen iran şahının öldürülmesini engelleyemedi. Efrasyab iran'ı ele geçirmek için yeni bir savaş açtı. iran'ın yetiştirdiği en büyük kahramanlardan Zal oğlu Rüstem Efrasyab'ın üzerine yürüdü.. Efrasyab ile Zal oğlu Rüstem arasında bitmez tükenmez savaşlar yapıldı. iran tahtında bulunan Keykâvus, hem oğlu Siyavuş'u hem de Zal oğlu Rüstem'i darılttı. Siyavuş Efrasyap'a sığındı . Siyavuş'un Turan'da bulunduğu sırada evlendiği Türk beyi Piran'ın kızından bir oğlu oldu. Siyavuş oğluna babası Keyhusrev'in adını verdi. Efrasyab uzun yıllar Turan'da hükümdarlık etti. iran'lılar Siyavuş'un oğlu Keyhusrev'i kaçırarark iran tahtına oturttular. Keyhusrev Zaloğlu Rüstem'le işbirliği yaptı ve Turan ordularını yendi. Keyhusrev ile Efrasyap defalarca savaştılar. Sonunda ordusuz kalan Efrasyap Keyhusrev'in adamları tarafından öldürüldü. şehname'de Efrasyap adıyla anılan Turan hükümdarı Alp Er Tunga'nın iran hükümdarlarına sık sık yenildiği anlatılmaktadır. Ancak iran Turan savaşlarında iran hükümdarları sürekli değişmiş ı4o yıl yaşadığı rivayet edilen Alp Er Tunga ise mücadeleye devam etmiştir. Bu durum Efrasyap'ın başarısız olmadığını gösterir. Gerçek destan metni bulunduğu takdirde bu destanla ilgili daha sağlıklı değerlendirmeler yapılabilir görüşündeyim.
Şu Destanı :
Şu destanı M.Ö. 330-327 yıllarındaki olaylarla bağlantılıdır. Bu tarihlerde Makedonyalı iskender, iran'ı ve Türkistan'ı istilâ etmişti. Bu dönemde Saka hükümdarının adı şu idi. Bu Destan Türklerin iskender'le mücadelelerini ve geriye çekilmeleri anlatımaktadır. Doğuya çekilmeyen 22 ailenin Türkmen adıyla anılmaları ile ilgili sebeb açıklayıcı bir efsane de bu destan içinde yer almaktadır. Kaşgarlı Mahmud Divan ü Lügat-it Türk'de iskender'den Zülkarneyn olarak bahsetmektedir.Destanın tesbit edilebilen kısa metni şöyle özetlenebilir: iskender, Türk memleketlerini almak üzere harekete geçtiğinde Türkistan'da hükümdar şu isminde bir gençti. iskender'in gelip geçici bir akın düzenlediğine inanıyordu.Bu sebeble de iskender'le savaşmak yerine doğuya çekilmeği uygun bulmuştu. iskender'in yaklaştığı haberi gelince kendisi önde halkı da onu izleyerek doğuya doğru yol aldılar. Yirmi iki aile yurtlarını bırakmak istemedikleri için doğuya gidenlere katılmadılar. Giden gurubun izlerini takip ederek onlara katılmaya çalışan iki kişi bu 22 kişiye rastladı. Bunlar birbirleriyle görüşüp tartıştılar. 22 kişi bu iki kişiye: "Erler iskender gelip geçici bir kişidir. Nasıl olsa gelip geçer , o sürekli bir yerde kalamaz. Kal aç" dediler. Bekle , eğlen, dur anlamına gelen "Kalaç" bu iki kişinin soyundan gelen Türk boyunun adı oldu. iskender Türk yurtlarına geldiğinde bu 22 kişiyi gördü ve Türk'e benziyor anlamında " Türk maned " dedi.Türkmenlerin ataları bu 22 kişidir ve isimleri de iskender'in yukarıdaki sözünden kaynaklanmıştır. Aslında Türkmenler, Kalaçlarla birlikte 24 boydur ama Kalaçlar kendilerini ayrı kabul ederler. Hükümdar şu Uygurların yanına gitti. Uygurlar gece baskını yaparak iskender'in öncülerini bozguna uğrattılar.Sonra iskender ile şu barıştılar. iskender Uygur şehirlerini yaptırdı ve geri döndü. Hükümdar şu da Balasagun'a dönerek bugün şu adıyla anılan şehri yaptırdı ve buraya bir tılsım koydurttu. Bugün de leylekler bu şehrin karşısına kadar gelir, fakat şehri geçip gidemezler. Bu tılsımın etkisi hâlâ sürmektedir.
Bu destana göre iskender Türkistan'a geldiğinde Türkmenlerin dışındaki Türkler doğuya çekilmişlerdi. iskender Türkistanda mukavemetle karşılaşmamış bu sebeble de ilerlememiştir. Büyük ölçüde çadırlarda yaşayan Türkler iskender'in seferinden sonra şehirler kurmuş ve yerleşik hayatı geliştirmişlerdir.
Hun - Oğuz Destanı :
Oğuz Kağan destanı M.Ö. 209-174 tarihleri arasında hükümdarlık yapmış olan Hun hükümdarı Mete'nin hayatı etrafında şekillenmiştir. Bütün Türk destanlarında olduğu gibi bu destanın da ilk şekli günümüze ulaşmamıştır. Bugün, elimizde Oğuz destanının üç varyantı bulunmaktadır. XIII ile XVI yüzyıllar arasında Uygur harfleriyle yazılmış ve islâmiyetten önceki inancı yansıtan varyantın ilk örneği temsil ettiği kabul edilebilir. XIV. yüzyıl başında yazıldığı bilinen Reşîdeddîn'in Câmiüt-Tevârih adlı eserinde yer alan Farsça Oğuz Kağan Destanı islâmî varyantların ilkini temsil etmektedir. Oğuz Kağan Destanının üçüncü varyantı ise XVII. yüzyılda Ebü'l-Gazî Bahadır Han tarafından Türkmenler arasındaki sözlü rivayetlerden ve önceki yazmalardan faydalanarak yazılmıştır.
Oğuz Kağan Destanının islâmiyet Öncesi Rivayeti Ay Kağan'ın yüzü gök , ağzı ateş, gözleri elâ ,saçları ve kaşları kara perilerden daha güzel bir oğlu oldu. Bu çocuk annesinden ilk sütü emdikten sonra konuştu ve çiğ et ,çorba ve şarap istedi.Kırk gün sonra büyüdü ve yürüdü. Ayakları öküz ayağı , beli
beli, omuzları samur omzu, göğsü ayı göğsü gibiydi. Vücudu baştan aşağı tüylüydü. At sürüleri güder ve avlanırdı. Oğuz'un yaşadığı yerde çok büyük bir orman vardı. Bu ormanda çok büyük ve güçlü bir gergedan yaşıyordu. Bir canavar gibi olan bu gergedan at sürülerini ve insanları yiyordu. Oğuz cesur bir adamdı. Günlerden bir gün bu gergadanı avlamağa karar verdi. Kargı, yay, ok, kılıç ve kalkanını aldı ve ormana gitti. Bir geyik avladı ve onu söğüt dalı ile ağaca bağladı ve gitti. Tan ağarırken geldiğinde gergedanın geyiği almış olduğunu gördü. Daha sonra Oğuz, avladığı bir ayıyı altın kuşağı ile ağaca bağladı ve gitti. Tan ağarırken geldiğinde gergedanın ayıyı da aldığını gördü. Bu sefer kendisi ağacın altında bekledi. Gergedan geldi ve başı ile Oğuz'un kalkanına vurdu. Oğuz kargı ile gergedanı öldürdü. Kılıcı ile başını kesti. Gergedanın barsaklarını yiyen ala doğanı da oku ile öldürdü ve başını kesti. Günlerden bir gün Oğuz Kağan Tanrıya yalvarırken karanlık bastı. Gökten bir gök ışık indi. Güneşden ve aydan daha parlaktı. Bu ışığın içinde alnında kutup yıldızı gibi parlak bir ben bulunan çok güzel bir kız duruyordu. Bu kız gülünce gök tanrı da gülüyor, kız ağlayınca gök tanrı da ağlıyordu.Oğuz bu kızı sevdi ve bu kızla evlendi. Günler ve gecelerden sonra bu kız üç oğlan çocuk doğurdu. Çocuklara Gün, Ay ve Yıldız isimlerini verdiler. Oğuz ormanda ava çıktığı günlerden birinde göl ortasında bir ağaç gördü. Ağacın kovuğunda gözü gökten daha gök, saçı ırmak gibi dalgalı, inci gibi dişli bir kız oturuyordu. Yeryüzü halkı bu kızın güzelliğini görse dayanamaz ölüyoruz derlerdi. Oğuz bu kızı sevdi ve onunla evlendi. Günlerden gecelerden sonra Oğuz'un bu kızdan da üç oğlu oldu. Bu çocuklara Gök, Dağ ve Deniz isimlerini koydular.Oğuz Kağan büyük bir toy(şenlik) verdi. Kırk masa ve kırk sıra yaptırdı.Çeşit çeşit yemekler,şaraplar, tatlılar, kımızlar yediler ve içtiler.Toydan sonra Beylere ve halka Oğuz Kağan şunları söyledi:
Ben sizlere kağan oldum
Alalım yay ile kalkan
Nişan olsun bize buyan
Bozkurt olsun bize uran
Av yerinde yürüsün kulan
Dana deniz, daha müren
Güneş bayrak gök kurıkanOğuz Kağan bu toydan sonra dünyanın dört bir tarafına elçilerle şu mektubu gönderdi:" Ben Uygurların kağanıyım ve yeryüzünün dört köşesinin kağanı olmam gerekir. Sizden itaat dilerim. Kim benim emirlerime baş eğerse, hediyelerini kabul eder ve onu dost edinirim. Kim baş eğmezse, gazaba gelirim. Onu düşman sayarım. Onunla savaşır ve yok ettiririm". Yine o zamanlarda sağ yanda bulunan Altun Kağan, Oğuz Kağan'a pek çok altın gümüş ve değerli taşlar hediye etti ve ona itaat ederek dostluk kurdu. Oğuz Kağanın sol yanında ise askerleri ve şehirleri çok olan Urum Kağan vardı. Urum Kağan Oğuz Kağanı dinlemezdi. Oğuz Kağan'ın isteklerini gene kabul etmedi. Oğuz Kağan gazaba geldi, bayrağını açtı ve askerleriyle birlikte Urum Kağana doğru yürüdü.Kırk gün sonra Buz Dağ'ın eteklerine geldi. Çadırını kurdurdu ve sessizce uyudu. Tan ağarınca Oğuz Kağanın çadırına güneş gibi bir ışık girdi.O ışıktan gök tüylü gök yeleli büyük bir erkek
çıktı. Kurt: " Ey Oğuz, sen Urum üzerine yürümek istiyorsun; Ey Oğuz ben senin önünde yürüyeceğim."dedi. Bunun üzerine Oğuz çadırını toplattırdı ve ordusuyla birlikte kurdu izlediler. Gök tüylü gök yeleli büyük erkek itil Müren denizi yakınındaki Kara dağın eteğinde durdu. Urum Hanın ordusu ile Oğuz Kağanın ordusu arasında büyük savaş oldu. Oğuz Kağan savaşı kazandı, Urum Hanın hanlığını ve halkını aldı.Oğuz Kağan ve askerleri Gök tüylü ve gök yeleli kurdu izleyerek itil ırmağına geldiler. Oğuz Kağan'ın beylerinden Uluğ Ordu bey itil ırmağını geçmek için ağaçlardan sal yaptı ve böylece karşıya geçtiler. Oğuz'un bu buluş hoşuna gittiği için bu Uluğ Ordu Bey'e "Kıpçak" adını verdi. Gök tüylü gök yeleli kurdu izleyerek yeniden yola devam ettiler. Oğuz Kağan'ın çok sevdiği alaca atı Buz Dağa kaçtı. Oğuz Kağanın çok üzüldüğünü gören kahraman beylerinden biri Buz Dağa çıktı ve dokuz gün sonra alaca atı bularak geri döndü. Oğuz Kağan atını ve karlarla örtünmüş kahraman beyi görünce çok sevindi. Atını getiren bu beye: " Sen buradaki beylere baş ol. Senin adın ebediyen Karluk olsun." dedi. Bir süre ilerledikten sonra gök tüylü ve gök yeleli erkek durdu. Çürçet yurdu adı verilen bu yerde Çürçetlerin kağanı ve halkı Oğuz Kağana boyun eğmeyince büyük savaş oldu. Oğuz Kağan, Çürçet Kağını yendi ve halkını kendisine bağladı. Oğuz Kağan, ordusunun önünde yürüyen bu gök tüylü gök yeleli erkek kurdla Hint, Tangut, Suriye, güneyde Barkan gibi pek çok yeri savaşarak kazandı ve yurduna kattı. Düşmanları üzüldü, dostları sevindi. Pek çok ganimet ve atla evine döndü. Günlerden bir gün Oğuz Kağanın tecrübeli bilge veziri Uluğ Bey rüyasında bir altın yay ve üç gümüş ok gördü. Altın yay gün doğusundan gün batısına kadar uzanıyordu. Üç gümüş ok da kuzeye doğru gidiyordu.Oğuz Kağan bu rüyayı dinleyince yurdunu oğulları arasında paylaştırdı.Köktürk Destanı
Köktürklerle ilgili tesbit edilen destanın iki farklı rivayeti bulunmaktadır. Çin kaynaklarında tesbit edilen varyant "Bozkurt", Ebü'l-Gâzi Bahadır Han tarafından tesbit edilen varyant şecere-i Türk'te ise "Ergenekon" adıyla verilmiştir.
Ergenekon Destanı
Moğol ilinde Oğuz Han soyundan il Han'ın hükümdarlığı sırasında Tatarların hükümdarı Sevinç Han Moğol ülkesine savaş açtı. ilhan'ın idaresindeki orduyu Kırgızlar ve diğer boylardan da yardım alarak yendi. ilhanın ülkesindeki herkesi öldürdüler. Yalnız il Han'ınn küçük oğlu Kıyan ve eşi ile yeğeni Nüküz ile eşi kaçıp kurtulmayı başardılar.Düşmanın, onları bulamayacağı bir yere gitmeğe karar verdiler. Yabanî koyunların yürüdüğü bir yolu izleyerek yüksek bir dağıda dar bir geçite vardılar. Bu geçitten geçerek içinde akar sular,pınarlar, çeşitli bitkiler, çayırlar, meyva ağaçları, çeşitli avların bulunduğu bir yere gelince Tanrıya şükrettiler ve burada kalmağa karar verdiler. Dağın doruğu olan bu yere dağ kemeri anlamında "Ergene" kelimesiyle "dik" anlamındaki "Kon" kelimesini birleştirerek "Ergenekon" adını verdiler. Kıyan ve Nüküz'ün oğulları çoğaldı. Dört yüz yıl sonra kendileri ve sürüleri o kadar çoğaldılarki Ergenekon'a sığamadılar.Atalarının buraya geldiği geçitin yeri unutulmuştu.Ergenekon'un çevresindeki dağlarda geçit aradılar. Bir demirci, dağın demir kısmı eritirlerse yol açılabileceğini söyledi. Demirin bulunduğu yere bir sıra odun, bir sıra kömür dizdiler ve ateşi yaktılar. Yetmiş yere koydukları yetmiş körükle hep birden körüklediler.Demir eridi, yüklü bir deve geçecek kadar yer açıldı.ilhan'ın soyundan gelen Türkler yeniden güçlenmiş olarak eski yurtlarına döndüler, atalarının intikamını aldılar. Egenekondan çıktıkları gün olan 21 martta her yıl bayram yaptılar. Bu bayramda bir demir parçasını kızdırırlar, demir kıpkırmızı olunca önce Hakan daha sonra beyler demiri örsün üstüne koyarak döğerler. Bugün hem yeniden özgür hem de bahar bayramı olarak hala kutlanmaktadır.
Uygur Destanları
Uygurlara âit Türeyiş ve Göç isimli iki destan parçası tesbit edilmiştir.Türeyiş parçası Çin kaynaklarından Göç ise hem Çin hem iran kaynaklarında bulunmaktadır.
Türeyiş DestanıEski Hun beylerinden birinin çok güzel iki kızı vardı. Bu bey kızları ile ancak Tanrıların evlenebileceğini düşünüyordu. Bu sebeble ülkesinin kuzey tarafında yüksek bir kule yaptırarak iki güzel kızını Tanrılarla evlenmek üzere buraya yerleştirdi. Bir süre sonra kuleye gelen bir kurdun Tanrı olduğu düşüncesiyle kızlar bu kurtla evlendiler. Bu evlenmeden doğan Dokuz Oğuzların sesi
sesine benzerdi.Göç Destanı
Uygurların yurdunda "Hulin" isimli bir dağ vardı. Bu dağdan Tuğla ve Selenge isimli iki ırmak çıkardı. Bir gece oradaki bir ağacın üzerine gökten ilâhi bir ışık indi. iki ırmak arasında yaşayan halk bunu dikkkatle izlediler. Ağacın gövdesinde şişkinlik oluştu, ilâhi ışık dokuz ay on gün şişkinlik üzerinde durdu. Ağacın gövdesi yarıldı ve içinden beş çocuk göründü. Bu ülkenin halkı bu çocukları büyüttü. En küçükleri olan Buğu Han büyüyünce hükümdar oldu. Ülke zengin halk mutlu oldu. Çok zaman geçti. Yuluğ Tiğin isimli bir prens hükümdar oldu. Çinlilerle çok savaştı. Bu savaşlara son vermek için Oğlu Galı Tigini bir Çin prensesi ile evlendirmeğe karar verdi. Çinliler , prensese karşılık hükümdardan Tanrı dağının eteğindeki Kutlu Dağ adını taşıyan kayayı istediler. Gali Tigin kayayı verdi. Çinliler kayayı götürmek için kayanın etrafında ateş yaktılar, kaya kızınca üzerine sirke döktüler. Ufak parçalara ayrılan kayayı arabalara koyarak Çin'e taşıdılar. Memleketteki bütün kuşlar, hayvanlar kendi dilleriyle bu kayanın gidişine ağladılar. Bundan yedi gün sonra da Gali Tigin öldü. Kıtlık ve kuraklık oldu . Yurtlarını bırakarak göç etmek zorunda kaldılar.
Buraya kadar kısaca tanıtmağa çalıştığımız Türklerin ilk dönem edebî eserleri olan Yaratılış, Alp Er Tunga, şu, Oğuz Kağan, Ergenekon, Türeyiş ve Göç destanları bugünkü bütün Türk Cumhuriyet ve Topluluklarının ortak destanları olarak kabul edilmektedir. Büyük bir ihtimalle XV. yüzyılda yazıya geçirildiği kabul edilen "Dede Korkut Hikâyeleri" nin Hun-Oğuz Destan dâiresinden ayrılmış destan parçası olduğu görüşü oldukça yaygındır. Dede Korkut Hikâyeleri ve bu hikâyelerin hem anlatıcısı hem de kahramanlarından biri olan Dede Korkut bütün Türk dünyasında ortak olarak tanınan sözlü ve yazılı gelenekte yaşatılan önemli eserlerden biridir. Türklerin X. yüzyılda büyük kitleler halinde islâmiyeti kabul etmelerinden ve Oğuzların büyük bir bölümünün batıya bugünkü Anadolu topraklarına göçmelerinden sonra gerek Orta Asyada gerek Anadolu , Balkanlar ve Orta Doğuda, Türkler farklı siyasî birlikler içinde yaşamışlardır. X. yüzyıldan sonra teşekkül eden destanlardan Köroğlu dışındakiler Türk topluluk ve guruplarının iletişimleri ölçüsünde yaygınlaşmıştır. Köroğlu destanı XVI. yüzyılda Anadolu'da teşekkül etmiş ve hemen hemen bütün Türk dünyası tarafından benimsenmiş ve çeşitlenerek yaşatılmaktadır.
İslâmiyetin Kabulünden Sonraki Türk Destanları Karahanlı hükümdarı Satuk Buğra Han X. yüzyılda islâmiyeti resmen devlet dini olarak kabul etmiştir. islâmiyetten sonra ilk teşekkül eden destan da bu hükümdarın islâmiyeti kabul ve yaymak için yaptığı mücadelelerin efsanelerle zenginleştirilerek anlatımıyla doğmuştur. Bu destanın bir elyazmasında bulunan metni kısaca şöyle özetlenebilir :
Satuk Buğra Han Destanı
Hz. Muhammed kanatlı atı Burak'ın sırtında göklere yükseldiği "Mirâc Gecesinde" gök katlarında kendinden önceki peygamberleri görür. Bunlar arasında birini tanıyamaz ve Cebrail'e bunun kim olduğunu sorar.
Cebrail :
" Bu peygamber değildir. Bu sizin ölümünüzden üç asır sonra dünyaya inecek olan bir ruhtur. Türkistan'da sizin dininizi yayacak olan bu ruh " Abdülkerim Satuk Buğra Han" adını alacaktır." Hz. Muhammed yeryüzüne döndükten sonra hergün islâmiyeti Türk ülkesine yayacak olan bu insan için dua etti. Hz. Muhammed'in arkadaşları da bu ruhu görmek istediler. Hz. Muhammed dua etti. Başlarında Türk başlıkları bulunan silâhlı, kırk atlı göründü. Satuk Buğra Han ve arkadaşları selâm verip uzaklaştılar. Bu olaydan üç asır sonra Satuk Buğra Han, Kaşgar Sultanının oğlu olarak dünyaya geldi. Satuk Buğra Hanın doğduğu gün yer sarsılmış, mevsim kış olduğu halde bahçeler , çayırlar çiçeklerle örtülmüştü. Falcılar bu çocuğun büyüyünce müslüman olacağını söyleyerek öldürülmesini isterler. Satuk Buğra Hanı, annesi : " Müslüman olduğu zaman öldürürsünüz." diyerek ölümden kurtarır.Satuk Buğra Han ı2 yaşında arkadaşlarıyla birlikte ava çıkmağa başlar. Avda oldukları günlerden birinde kaçan bir tavşanın arkasından hızla koşarken arkadaşlarından uzaklaşır. Kaçan tavşan durur ve bir ihtiyar insan görünümü kazanır.Satuk Buğra Han'ın sonradan Hızır olduğunu anladığı bu yaşlı kişi ona müslüman olmasını öğütler ve islâmiyeti anlatır. Satuk Buğra, Kaşgar hükümdarı olan amcasından islâmiyeti kabul etmesini ister. Kaşgar Hanı, müslüman olmayacağını söyler. Satuk Buğra Han'ın işaretiyle yer yarılır ve hükümdar toprağa gömülür. Satuk Buğra Han hükümdar olur ve bütün Türk ülkeleri onun idaresinde islâmiyeti kabul ederler. Satuk Buğra Han, ömrünü müslümanlığı yaymak için mücadele ile geçirmiştir. Menkabelere göre Satuk Buğra Han'ın düşmana uzatıldığında kırk adım uzayan bir kılıcı varmış ve savaşırken etrafına ateşler saçıyormuş. 96 yaşında Tanrıdan davet almış bu sebeble Kaşgar'a dönmüş ve hastalanarak burada ölmüştür.
Manas Destanı
Kırgız Türkleri arasında doğan Manas destanı Kazak-Kırgız Türk kültür dâiresi içinde bugün de bütün canlılığı ile yaşamaktadır. Bu destanın XI ile XII. yüzyıllarda meydana geldiği düşünülmektedir. Destanın kahramanı Manas da, Oğuz Kağan destanının islâmî rivayetindeki ve Satuk Buğra Han gibi islâmiyeti yaymak için mücadele eden bir kahramandır. Böyle olmakla beraber Manas destanında islâmiyet öncesi Türk kültür , inanç ve kabullerinin tamamını görmek mümkündür. Bazı varyantları 4oo.ooo mısra olan Manas destanı Türk-Bozkır medeniyetinin Kazak -Kırgız dâiresinin kültür belgeseli niteliğindedir.Cengiz-nâme
Ortaasya'da yaşayan Türk boyları arasında XIII. yüzyılda doğup gelişmiştir. Cengiznâme Moğol hükümdarı Cengiz'in hayatı, kişiliği ve fetihleri ile ilgili olarak Cengiz'in oğulları tarafından idare edilen Türkler tarafından meydana getirilmiştir. Orta Asya'da yaşayan Türkler özellikle de Başkurd, Kazak ve Kırgız Türkleri, Cengiz destanını çok severek günümüze kadar yaşatmışlardır. Cengiz-nâme'de, Cengiz bir Türk kahramanı olarak kabul edilmekte ve hikâye Türk tarihi gibi anlatılmaktadır. Cengiz, Uygur Türeyiş destanının kahramanları gibi gün ışığı ile Kurt-Tanrı'nın çocuğu olarak doğar. Cengiz-nâme, Moğol Hanlarının destanî tarihi olarak kabul edildiğinden tarih araştırıcılarının da dikkatini çekmiştir. XVII. yüzyılda Orta Asya Türkçesinin değerli yazarı Ebü'l Gâzi Bahadır Han, "şecere-i Türk" adlı eserinde "Cengiz-Nâme"nin ı7 varyantını tesbit ettiğini söylemektedir. Bu bilgi, bu destanın, Orta Asya'daki Türkler arasındaki yaygınlığını göstermektedir. Orta Asya Türkleri, Cengiz'i islâm kahramanı olarak da görmüşler ve ona kutsallık atfetmişlerdir. Batıdaki Türkler tarafından ise Cengiz hiç sevilmemiştir. Arap tarihçilerinin, bu hükümdarı islâm düşmanı olarak göstermeleri ve tarihî olaylar onun sevilmemesinde etkili olmuştur. Moğolların Anadoluya saldırgan biçimde gelip ortalığı yakıp yıkmaları, Bağdat'ın önce Hülâgu daha sonra Timurlenk tarafından yakılıp yıkılması, Timurlenk'in Yıldırım Beyazıd'la sebebsiz savaşı gibi tarihi gerçekler, Cengiz'in de diğer Moğollar gibi sevilmemesine sebeb olmuştur. Cengiz-Nâme batıda yaşayan Türkler'in hafıza ve gönüllerinde yer almamıştır. "Cengiz-Nâme"nin Orta Asya Türkleri arasında bir diğer adı da " Dâstân-ı Nesl-i Cengiz Han"dır.Edige
Bu destanda XIII yüzyılda Hazar denizi kıyısında kurulan Altınordu Hanlığının XV. yüzyılda Timurlular tarafından yıkılışı anlatılmaktadır. Destanın adı, Altınordu Hanı ve bu destanın kahramanı Edige Mirza Bahadır'a atfen verilmiştir. Edige Mirza Bahadır'ın devletini ayakta tutabilmek için yaptığı büyük mücadeleler, ölümünden sonra XV. yüzyılda destan haline getirilmiştir. 1820'yılından itibaren yazıya geçirilen Edige destanının Kazak-Kırgız, Kırım, Nogay, Türkmen, Kara Kalpak, Başkırt olmak üzere altı rivâyeti tesbit edilmiştir Çeşitli Türk guruplar arasında Alp Er Tunga ve Oğuz Kağan gibi ilk Türk destanlarının izlerini taşıyan Türk kahramanlık dtünya görüşünü temsil eden burada bahsi geçenler kadar yaygınlaşmamış ortak edebiyat geleneği içinde yer almamış pek çok başka destan örneği bulunmaktadır. Osmanlı sahasında destandan hikâyeye geçişte ara türler olarak da nitelendirilen çok tanınmış ve bir çok Türk topluluklarınca da bilinen Köroğlu örneği yanında daha sınırlı alanlarda tesbit edilen Danişmendname , Battalname gibi ilgi çekici örnekler de bulunmaktadır.Battal-Nâme
Bu destanın kahramanı Türkler arasında Battal Gâzi adıyla benimsenmiş bir Arap savaşcısıdır. Asıl destan, VIII. yüzyılda, Emevî'lerin hırıstıyanlarla yaptıkları savaşlarda büyük kahramanlıklar göstermiş Abdullah isimli bir kişiyle ilgili olarak doğmuştur. Battal arapça kahraman demektir, Battal Gâzi, Arap kahramanına verilen unvanlardır. Türklerin müslüman olmalarından sonra Battal Gâzi destan tipi Türkleştirilmiş önceki destan epizotlarıyla zenginleştirilmiş ve anlatım geleneği içine alınmıştır. XII ve XIII yüzyıllarda Battal-Nâme adı ile ve nesir biçimi yazıya geçirilmiştir. Hikâyeci âşıkların repertuarlarında da yer almıştır.Seyyid Battal adıyla da anılan bu kahraman hem çok bilgili, çok dindar ve cömertdir. Müslümünlığı yaymak için yaptığı mücadelelerde insanların yanında büyücü, cadı ve dev gibi olağanüstü güçlerle de savaşır. " Aşkar Devzâde" isimli atı da kendisi gibi kahramandır. Arap, Fars ve Türklerin X-XX. yüzyıllar arasında oluşturdukları ortak islâm kültür dâiresinin ürünlerinden biri olmakla beraber Orta Asya'da yaşayan Türk guruplar arasına da yayılarak Türk kabul ve değerleriyle kaynaşmıştır.Dânişmendnâme
Anadolunun fethini ve bu mücadelenin kahramanlarını anlatan, X11. yüzyılda sözlü olarak şekillenen X111. yüzyılda yazıya geçirilen islâmî Türk destanlarındandır. Danişmendnâme'de hikâye edilen olayların tarihi gerçeklere uygunluğu, kahramanlarının yaşamış Türk beyleri olmalarından, Anadolu coğrafyasının gerçek isimleriyle anılmasından dolayı uzun süre tarih kitabı olarak nitelendirilmiştir. Köroğlu metni destan adıyla anılmakla ve bazı destanî niteliklere de sahib olmakla birlikte XX. yüzyılda Anadolu'dan derlenen örnekleri daha çok halk hikâyesi geleneğine yakındır. Anadolu'da hikâyeci âşıklar tarafından 24 kol halinde anlatılan hikâyesinin özeti kısaca şöyledir :Köroğlu Destanı
Bolu beyi, güvendiği seyislerinden biri olan Yusuf'a : " Çok hünerli ve değerli bir at bul ." emrini verir. Seyis Yusuf, uzun süre Bolu beyinin isteğine uygun bir at arar. Büyüdüklerinde istenen niteliklere sahip olacağına inandığı iki tay bulur ve bunları satın alır. Bolu beyi bu zayıf tayları görünce çok kızar ve seyis Yusuf'un gözlerine mil çekilmesini emreder. Gözleri kör edilen ve işinden kovulan Yusuf, sıska taylarla birlikte evine döner. Oğlu Ruşen Ali'ye verdiği talimatlarla tayları büyütür. Babası kör olduğu için Köroğlu takma adıyla anılan Ruşen Ali, babasının isteğine göre atları yetiştirir. Taylardan biri olağanüstü bir at haline gelir ve Kırat adı verilir. Kırat da destan kahramanı Köroğlu kadar ünlenir. Seyis Yusuf, Bolu beyinden intikam almak için gözlerini açacak ve onu güçlü kılacak üç sihirli köpüğü içmek üzere oğlu ile birlikte pınara gider. Ancak, Köroğlu babasına getirmesi gereken bu köpükleri kendisi içer, yiğitlik, şâirlik ve sonsuz güç kazanır. Babası kaderine rıza gösterir ancak oğluna mutlaka intikamını almasını söyler. Köroğlu Çamlıbel'e yerleşir, çevresine yiğitler toplar ve babasının intikamını alır. Hayatını yoksul ve çaresizlere yardım ederek geçirir. Halk inancına göre silâh icat edilince mertlik bozuldu demiş kırklara karışmıştır. Çeşitli dönemlere ve farklı siyâsî birlikler sahip Türk gurubları arasında tesbit edilen Türk destanlarının kısaca tanıtımı ve özeti bu kadardır. Bu destan metinleri incelendiğinde hepsinde ilk Türk destanı Oğuz Kağan destanının izleri bulunduğu görülür.
(alıntıdır) -
24 Şub 2017+2
Seneee fi tarihi,akşamdan başlayan kar gecede devam etmiş,evdeki hareketlilik,gürültü beni de uyandırmıştı.Babam imam dı rahmetli,sabah namazına gidecek kendine ve cemaate yol açacaktı,evin önünden camiye kadar.Adet öyleydi zaten herkes ana yola kadar temizlik yapar yolları birleştirirdi.Ben beyaz örtü olunca dururmuyum düştüm babamın arkasına.Kar hala yağıyordu,babam elinde yabaltı(eskiden harmanda saman aktarmaya,atmaya yarayan ahşap büyük kürek)yolu camiye kadar açtı bende takip ettim.Babamın dizlerine kadar gelen kar vardı o esnada.O camide kaldı ben yabaltıyla oynaya güle eve döndüm.
Guzinemiz yanıyor ev sıcak dışarıda belime gelen kar var..Benden mutlusu yoktu o esnada.Babam döndükten sonra hemen mesai başladı yemek konana kadar evin üstündeki karların temizlenmesi gerekiyordu.Tırmıkla babam,yabayla(yabaltının küçüğü)ben,ablam,abim kar temizliğine çıktık.
Benimki fasa fiso eğlence ahaliye eziyet
Evlerin hemen hemen hepsi düz bir zemin ve toprak örtüydü.Evler bitişik olduğundan top oynayacak,koşacak kadar alan vardı bunun için sadece bizim evin üstü yeterdi.En çok kar kakmada hoşuma giden komşuların birbirlerine evlerin üzerindeyken laf atmaları,dertleşmeleriydi.Kar yağmışsa her yerden bir ses yükselirdi her sabah,erkenden herkes evlerinin üzerindeki karları temizlemeye çıkardı.
Ayrıntıları kar maceralarını sonraya bırakalım en iyisi uzayacak bu iş
O karla başlayan kış o karla bitti,kar kalktı yerden bahar geldi desem yeridir.Canavarlar o kış köyde ne eşek ne köpek bıraktılar.Meydanda kalan her canlıyı yediler.Geceleri millet fenerlerle köy odalarına,komşuya gidip geldiler.Tek başına o kış kimse gece sokaklara çıkamadı.
Gündüzleride zaten pek farklı değildi,Mecbur kalmadıktan sonra kimse çıkmazdı evinden.Bakkala çakkala gitmek sorundu,yol dar insan boyunca kar vardı.İki kişi yan dönerek geçecek kadar bir yol düşünün.
Zaten mübarek sık yağıyordu ve bunun yanında evlerin üzerinden atılan karlarla birleşince kıpırdayacak yer kalmamıştı köyde.Eline tırmığı yabaltıyı alan evinin üzerine küçük bir hareketle çıkıyordu mervidene gerek kalmamıştı.
Böyle bir kış gördüm yaş elli oldu ve bir kar,kış sever olarak daima aklımın bir köşesinde kaldı..
Nice karlı günlere -
3 Haz 2017+1
Çocuk olmak vardı şimdi.. Ama şimdiki zaman değil.
Bazen şu anları bilhassa teknolojiden dem vurarak "erken doğmuşum"diyenler var.
Ben demem çünkü öyle güzel çocukluğum vardı ki anlatmakla bitiremem. Sadece ben değilim tüm arkadaşlarım,yaşıtlarım buna dahildir.Be adam sende kimsin demeyin sakın.Ben komşuluğun hasını,yabancının tasını, ölünün yasını,oyunun alasını gördüm.Pek varlık görmedik, yokluğa da bir dımık uzak kalarak büyüdük.Bir koca tasa kalabalık olarak kaşık salladık,televizyon buzdolabı ben ilkokul Son yada dörtteyken alındı ama aralarında zaman var ve bu zaman epeyce.Bir eşya almak ve ödemek kolay değildi. Komşu demek bizim ev demekti televizyonu olan aile hemen hemen her gece dolar taşardı, kendilerine zamanları kalmazdı,sadece dizi haber değil komşunun kapısı Ali nin maçları için sabahın 5-6 sın da çalınır, komşuda maç bakılırdı.. Şimdi kim yapar kim kapısını açar? Geceleri komşular kapı Önüne çıkarlar mahalle panayır yeri gibi olurdu.Çaylarrrr
her zaman gelirdi hemde demlik demlik. Kim nerden içerse içsin yerse yesin sıkıntı olmazdı.
Biz zaten her gece,gec saatlere kadar maç yapardık.Hatta bu maçlar okulda başlar mahallede devam ederdi.Podye yakalık çantaya sokulur evin kapısından atılır direk sokak maçına hucum edilirdi
Az mola edeyim sonra yazmaya devam ederiz
3 Haz 2017+1
Babam rahmetli imamdı ve mahalleli babamı çok severdi. Küçük hoca derlerdi babama.Boyu küçük ve kiloluydu, sevimli,saygılı,tahsili olmasada kendini yetiştirmiş okuyarak kursa giderek din konuları yanında sosyal, siyasi bilgilerini taze tutan biriydi.
Sigara,çay,yağ,tüp buna benzer ürünler karaborsa ve bulmak sorundu. Babam çayı çok severdi mutlaka
içilirdi evimizde.Bazen sadece gazeteye sarılı küçük 100 gram çayla eve gelirdi.Hazineydi mübarek bizim için.Bazende gramı belli olmayan bir külah içinde çayla gelirdi buda parasız hatır için verilendi. Bakkallar biraz işin stok yolunu tercih ettiklerinden ellerinde mutlaka çay,sigara, tüp,yağ,gaz bulunurdu..
Babamı kırmazlardı. Tüp önceden sıraya konurdu,zincirlenirdi ve bakkal amca her tüp gelince zinciri açar sapına bir tur atar kilitlerdi. Tüp arabası gelince o sıraya uyulurdu. Hey gidi günler hey.
Bunca meşakkat var sende hala çocukluğum güzeldi diyorsun derseniz evet güzeldi. Kavga eden yoktu,saygılı insanlar çoktu,komşuluk en kötü zamanınızda hep elini uzatırdı. Zaten yokluk kıtlık bizim için değildi ki her şey zamanında olmasada geçte olsa oluyordu. Büyüklerimiz bu işlere bakıyor birz güncel yaşantımızda vur patlasın çal oynasın etmeye devam ediyorduk.
Yaz geceleri ve akşamları Yaşı müsait olanlar voleybol oynarlardı. Biz arada bakar ama çoğu zaman futbol için toplanır işimize bakardık. Voleybol için sadece ağaçtan ağaca bir ip ve oynamaya devam.Kırk yılda bir araba gelirdi oda az beklerdi ip kaldırılır araç geçerdi. Araba az ve sadece fakirler de vardı
Evimiz her sabah curcuna olurdu iki abim ablam ben.Tuvalet tantanası filmlerde olur ya aynen bizde yaşardık,yemekte
yumurta kapışması ve aynı saatlerde işe çıkan abilerimin gömlek pantolon ceket kavgaları.O benim bu senin,ablamla bizde seyirci olur epey gülerdik onlara.Asıl olay evden çıkmadan sigara sayımın da çıkardı.Sigara karaborsa ve abilerim sayarak yatarlar ve sabah birbirlerine dalarlardı. Benim eksik senin fazla diye
Öğlenciydim 5 sene boyunca ve okula mutlaka iki saat önce giderdik oyun oynamak için. Bahçe müsaitti, sert mizaclı da olsalar bazen öğretmenlerimiz de bize katılır tekme tokat onlarda gülerek bize uyarlardı. Bir uyanık hocamız vardı ve herzaman eşofman spor ayakkabıyla gelir bize katılır. iri yarı olmasına rağmen, faul yaptınız diye yere atardı kendini ve gülerek bize,verin top bizde derdi Yaz tatillerinde yine filmlerde ki gibiydik.Kamyon kiralanır ve 3-5 aile,bazen Full dolardı denize gidilirdi.Kamyon ve araba şambrelleriyle denizde adeta makaranın kralı oynanırdı. Yaşlılar neredeyse kafa göz dahil kuma gömülür şifa umulurdu.Kavun karpuz denize atılır soğuması beklenirdi. O kalabalığa rağmen ne gençler ne biz çocuklar Problem çıkarmadan günü geçirirdik. Akşam saatlerinde ise kamyon sahibi bizi toplamaya çalışırdı. Bu toplu deniz bizi 3-4 sene idare edecek bir kaba inşaatla tanıştırmıştı.sadece kapısı ve penceresi olmayan bu mekan bizim yazlık olmustu adeta.Orayı mesken tutmuştuk
3 Haz 2017+1
Denize bir kere giderdik ve babam izin alırdı. Babam,annem,ablam ve ben köye giderdik yazın bu her sene devam etti.Bazen abilerim de,bizle yada sonradan köye giderlerdi.İznini ayarlayan gelirdi.Oyun güzel günlerdi benim için.Köyde herşeyi hazır evimiz olduğundan girer bir temizlikle işi hallederdik. Köye aile hasat için gelirdi. Bir at alırdı babam tek beygir derler.Araba ve koşum vardı zaten at ise sadece harman işi için kısa süreliğine alınırdı.İş bitince cambaz olan birine bırakılır o satardı. Oyun orada daha bir farklı olurdu.Yaşıtlarım çoktu. Ayçiçeği ile arabalar yapardık 4-5 kelle takardık lastik teker yani Tır olurdu gözümüz de mübarek oyuncak.Sap delinir ve dingil bu sapa takılırdı sonramı? Koş babam koş aşağıdaki ayçiçeği arabası işte. Biraz bozuk ama onun güzelini hayal edelim
havalarinsesi.com/attachment/267/Yada beli hafif kambur bir ağaç dalı bulunur,bacak arasına alınır, at niyetine buna binilirdi.. Bunda da koşmaya devam elde at öbür elde sözde kamçı arkaya vurur vurur daha hızlı koşardık. Gece ise kısık sokak lambaları altında saklambaç oynardık.Bizde "zobi" derler sobelemekten geldi bu isim sanırım.
Vıddik oynardık karanlıkta en iyi o oynanırdı.Yakalanmadan yakalanan arkadaşa değmek suretiyle kurtarma oyunu. Koşmak ve saklanmak,Yakalanmadan işi halletmek güzel zevkliydi.
Gündüz met oynardık en zevkli oyunlardan biriydi.bir karıştan büyük bir sopaya büyük sopaya havada vurma ve uzağa atma oyunu. Çizgilerle Size ait alandan vuruş yapılırdı.Uzaklara atmak en iyi olandı ama arkadaşlarımız ceketle yada elbise açarak yakalamaya çalışırlardı.Yakalayan vuruş için yerine geçerdi. Yere düşerse düştüğü yerden elle atış yapılır çizgi içine düşürmeye çalışılırdı. Ebe boş durmaz oda çizgi içine düşmeden havada tekrar vuruş yapmaya çalışırdı.
fıççı döndürmek en güzeliydi.Babam güzel yapardı ve ben hep vınn vınn diye ses çıkaran fıççıya sahip olmuştum.Bunu yapıp inşallah siteye atacağım tarihi bir oyuncak.Ne oynayan var ne bilen eskiler hariç tabiki.Bir sopaya ip takılır ve yerden kaldırıp fıççıyı döndürmeye çalışırsınız .Eğer dönmeye başlarsa temaşa burada başlar siz sopayla vurursunuz o daha hızlı dönmeye başlar ve çok ses çıkarır.Sopanın ucunda bulunan ip ile fıççıya vurdukça döner. Arada ipi yalardık ki daha sesli ve daha iyi fıççıyı sarsın diye
3 Haz 2017
Köy demek at eşek demekti bize.Köyde her sabah çobana (sığırcı) evde bulunan hayvanlar katılırdı. Kimi inek kimi dana kimede at,eşek katardı. Sabah ezanından sonra herkes malını sığıra katardı.Akşama kadar dağda yada ot olan yerlere çobanlıkla görevli kişi götürür karınlarını doyururdu.Akşamı biz dört gözle beklerdik. Sığır nerden gelecek bilir ve köy dışında beklerdik.Eşekler her zaman sığırın önünde gelirlerdi bizde birer tane yakalar binerdik. Dörtnala eşekleri köyün içine bazende evlerinin önüne kadar sürerdik. İner ve tekrar başka evi uzak olan eşeğe binerdik. Arada tepe üstü düşen,eşeğin tekmesini yiyenimizde olurdu
Ben sadece öne oturup eşeğin saçını yelesini tutarak ve zorla binerdim. Ama bir iki arkadaşım bu işin uzmanıydı ve onlar gibi binmeye hiç cesaret edemedim.Şekil şu onlar eşeğin tam arkasına doğru ve iki arka ayağın yerine binerlerdi. Oraya binmek demek eşeğin kafasına ulaşamamak demekti. Bunlar ayaklarını sallayarak, ellerinide açarak uça uça giderlerdi.İnanılmaz bir denge ama cesaret işi.Zaten oturdukları yer enaz sallanan zıplatan yer ve bilsekte biz edemezdik, düşme korkusu işte.Bizim biniş ise adeta eziyetti,en çok zıplatan yerdi ve eşek dörtnala kalkmazsa yandınız demekti,adeta ceryana tutulmuş gibi olursunuz.inene kadar heryerimiz duman olurdu
Geceleri hasat başladığında ise maceralar çoğalır bu seferde harman geceleri başlardı.Köpeklerle harman beklemek,orada gökyüzüne bakarak uyumak adeta masal gibiydi.Orada uykuya yatmadan yer içer oyunlar oynardık. Her yer arpa buğdaydan oluşan dağ gibi ıramazlar vardı.Iramaz,buğday veya arpa Vs.gibi tahıl ürünlerinin üstüste yığılıp tepeler yapılmasına denir.Velhasıl tv yok,pc yok,cep yok neşe oyun çoktu.. KIŞI İSE YAZMAM GEREK AZ MOLA15 Tem 2017+3
Madem maç bakamıyoruz birşeyler yazalım..
Evet üstü, altı, duvarları(kerpiç) topraktan, çoğu yeri ahşaptan olan sevimlimi sevimli köy odaları. Kış aylarının en neşeli zamanları bu mekanlarda geçer. Çiftçilik biter ve yat ayları başlar. Evinde büyükbaş hayvan bulunanlar biraz onlara mesai harcar, sonrası kahvehane ve odalar. Topraktan 30-40 cm yüksek ve yine topraktan sekileri, her duvarda sığdığı kadar 2- 3 ahşap dolap. Sırtınızı yaslayacağınız hasırdan yastıklar, yastıkların hem duvarla temasını kesen hemde bir nevi kolcak, sehpa, masa vazifesi gören her duvar tarafını dolaşan tahtadan çıkıntılar.İç mekana bakan tarafta her iki tarafta ahşap direkler. Bu direkler yaşlılara destek odaya ise şekil verir. O direkler sanki kendinden cilalı boyalı gibi durur. Nedeni ise elle temas, insanların, elbiselerin sürtünmeleriyle öyle güzel bir alır ki al mı denir kırmızı mı denir bilmem. Tavanda döşmeler ahşap genelde kavak söğütten. Toprakla örtülü çatıyla döşme arasına ise ya sıkça sıralanmış kamış yada kurumuş güneaşık(çiğdem) kökleri sıralanır. Çamurla ilk kapatıldığından kuruduktan sonra hem her sene çorakla sıvama işi yapılır.
Yer minderlerine oturmak, Sohbet dinlemek, herkesin birbirlerine ev halini sorması Hastadan borçtan haberdar olmak odaların en iyi işe yarayan yönleriydi. Hayvan alınır satılır, evlerden yiyecek birşeyler getirilir. Yaşlılar ile muhabbete doyum olmaz, hele birşey için iddia etmeleri ise bizlere kesin ziyafeti. Kazanan kaybeden bizi ilgilendirmez çünkü her türlü ziyafete bizlerde dahildik Sadece işin angaryası bize kalırdı bakkal kasap işi bize kalırdı, bizde gönüllü olarak koşa koşa gider gelirdik. Bazen kabuklu fıstık kaba şeker, bazende et kıyma alınırdı. Boğaz boş durmazdı arkasına cila olması için ya helva alınırdı yada kadın göbeği, tel kadayıf alınır ıslatılırdı. Eğer odada tel helva ustası varsa işte asıl damak zevki ozaman olurdu. Çünkü satın alma pişmaniye ile elle çekilen arasında dağlar kadar fark vardır. Büyük oda sofrasında elle belli bir sayıya kadar katlanarak çekilir, bunun içinde en az 6 kişi bu işte olurdu. Şerbeti ayarlanır tam donma durumu bilinir sıcak tencereyle dışarı çıkılır, kar olan zemine oturulur. Soğuğu gören şerbet donma işine başlar ve soğuk yerlerden elle oynayarak toparlanır. Yağlı ellerle, kaynatılan kaptan ilişkisi kesilir o andan sonra oyuncak gibi oynaya oynaya yumuşak kıvama geri döndürülür, gözümüzde maraş dondurmasını elle sallayan birini düşünün. O iş dışarıda yapılırken içeride yetecek kadar un yağla kavrulur, miyanesi hazır olur. Büyük sofraya kavrulmuş un serpilir üzerine hamur hatta sakız hale gelen şerbet sofraya teker şeklinde konur ve çekmeye başlanır. Herkes aynı anda una beleyerek çeker ve Son uzama anında işin ustası büyüyen yuvarlağı alır katlar ve küçük yuvarlak haline sokar ve tekrar herkes aynı anda kendi önüne doğru çekmeye başlar. 32 gibi bir sayısı vardır. Eğer bundan önce koparsa ki bazen olur ozaman 8 lik demir gibi olur ve sorma sert şeker gibi olur. Bunu da kimse istemez. Her kendine katlama katların incelemesi ve katsayısının çoğalması demektir. 30 da hemen hemen yinecek duruma gelir. Ondan sonra kopana kadar çekmeye devam etmek en ince halini elde etmeye yarar. Bitişi yine usta yapar zevkle. Yukarı kaldırıp silkeler ve tekrar katların ayrılması ve sofranın üzerinin dağ gibi tel helva dolmasına sebep olur. Pişmaniyenin el yapımına tel helva denir. Oda yazarken yine boğaz işi ettik vallah 20 Tem 2017+3
Herkese iyi günler.. Biraz sıcak başladı sanırım millet ortalarda görünmüyor
Abilerimin ve dayımın bir anısını anlatalım o zaman..
Dayım ve hemen hemen aynı yaşta olan iki abimin macerası epeyce komik. Haylazmı haylaz 3 kişi.. Sonradan aralarına bir abim daha takılmış ve adeta daltonlar gibi heryeri duman etmişler
Para olmadığı için evden arpa, buğday çalmak, tavuğun kıçından daha yumurta düşmeden alıp dükkana götürmek.O zamanlar da gençler ve çocukların yegane harçlık ve alış veriş imkanları. Ortada para yok her türlü takas yani. Arpa buğday ne tuttu o değerde boğaz He yazmadan geçmeyelim, ne alırdınız? Derseniz Helva, kırmızı helva, ip şeker, birde sorma şeker yani topitop yada lolipop saplı şekerin sapsızı
Abilerim ve dayımın boğazları öttüğünden, ne edelim ne araklayalım diye plan ederler bizde her zaman çok tavuk ve haliyle yumurta olurdu, o an az ve dikkat çeker diye saldırıyı başka tarafa ederler. Halamın evine giderler ve kümese damlarlar, halam yada eniştem ortada yumurta bırakmadan toplamışlardır,damda kuluçkada yatan kazın altından yumurtaları çalarlar. Kaz geniş alan kapladığı için tavuk yumurtalarını kaza yada hindiye çıkartırlar. Tavuk 5 ise kaz hindi 10-15 çıkartır diyelim. Bizim kafadarlar,saman, pislik ve ısıdan sararan yumurtalarla beraber paldır küldür direk çaya giderler ve su kenarında kış günü yumurtaları kah kara sürerler, kah çayda yıkar patlatırlar. Akşam olmadan yeni mıstık dayıya yumurtaları satar, helvayı alırlar. Bakkal dayımız bizim evde tavuk çok olduğundan ve devamlı abilerimden yumurta aldığından sıkıntı etmez. Aradan bir gün geçer ve bir teyzemiz yeni mıstık dayıya " dayı bizim evde horoz yok, tavuğumu kuluçkaya yatırcem taze yumurtan varmı?" der. Dayımız da "var kızım yeni dün geldi yumurtalar ve getirenlerin horozu var" der. Teyzemiz yumurtaları alır gider eve, atar tavuğun altına ve 3-4 gün geçer aradan cik diyen, cak diyen civcivler çıkarlar yumurtadan
Teyzemiz şaşkınlıktan ne edeceğini bilemez soluğu yeni mıstık dayıda alır. Dayı "yumurtaları hocanın oğlanlar getirmişti, hep getirirler sorarız hocaya" der ve babama sorarlar. Kısa bir sorguyla bizim daltonlar anlatırlar nettikleriniHalam civcivlerini alır, anam teyzeye yumurta verir babam da helvayı öder bakkala, ve dalar bizim daltonlara
Allah denk getiriyor işte, teyze alıp tavaya kırabilirdi, kaynatabilirdi.Kış günü olmasına, yıkanmalarına rağmen, günleri yakın olduğundan ölmemiş civcivler. Kısacası Rabbim müsade etmemiş işte. Hem komik hemde kıssadan hisse. Gerçek bir olaydır ve hala ailede anlatılır -
Taşımaya devam
5 Tem 2017+4
Az yazalım bakalım
Eski bir kış masalı anlatalım..Masal dedik lakin masal değil..Sene 70 li yıllar ama ayrıntıyı tam bilemedim..Bir kış 15 tatili için epey meşakkatle ben ve ablam babamın gönlünü ederek köye gitmek için yola çıktık.
Eh araçlar da o zamanlar konfor momfor hak getire ..Koltuklar sallanır,araba sallanır.Yanın da konuşanı duyamazdın gürültüden ve meşhur 302 araçları...Vay anam babam vay hala o yolculuklarımız gitmez gözümün önünden..Yazı bir başka kışı bir başka olurdu..
Nereye gidiyorsunuz bu kış kıyamette? denilince ,cevap köye Afyon!a , bir serzeniş ile-yav yanınıza battaniye alsaydınız diyen çok olurdu.Vallah arabada donardık varana kadar.
Yazmassam olmaz birde üzerimize düşen eşyalar,ıvır zıvırlar olurdu.Yolcu bagajı sözde..Önde lastik raflar dandik,sallantıdan eşyalar patır kütür göktaşı gibi düşerlerdi yerlere.Lastik neyi tutar ki zaten esnemişte esnemiş,eskimiş.
Araç durduğunda bir koşturmaca başlardı öne arkaya doğru.Önde oturanın eşyası arkaya arkadakin eşyası öne kaya kaya giderdi
O sene Kulaya kadar vardık ama ben hala beyaz örtü görememiştim..Epey canım sıkıldı ve sağa sola bakarken uyumuşum..Bir sallantıyla uyandım araç durmuştu..O anı hiç unutamam ablam bilerek uyandırmamış..Kar tipi fırtına ne ararsan burada..Fırladım araçtan diğer yolcularla indim epey karda debelendim..Bir müddet sonra yola devam ettik ve aheste aheste köyümüze ulaştık..Eskiden anayol köyümüzün iiçinden geçerdi yolculuk ulaşım bizim için iyiydi.Gece geç saatte de olsa köyde inmek nimetti..Zamanla oluşan kazalar ve en son bir çocuğun ölümü yolu köyün dışına aldırdı..Dedem vefat etmiş ama nenem sağdı ve onun yanına gittik.Nenemin evi iki göz ve odunluktan ibaretti..Daha doğrusu kendi yurdunu satmışlar ve evlerinin bitişiğin de bulunan dedemin köy odasını eve dönüştürmüşlerdi..
Sevimli bir oda küçük pencereler..Yere oturunca dahi dışarısı görünürdü,geniş bir alana bakardı görüş mesafesi geniş olduğundan oturmak bile zevkti çünkü Üç yol duve gece gündüz giden gelen çok olurdu..
İlk gün kuzinenin sıcaklığı nenemin sevecenliği ve neşesiyle geç saatlere kadar oturduk.Benim sohbete he ya gibi bir katkım olmazdı çünkü hem erkektim hemde yaş olarak küçüktüm..Bende tek neşe kaynağı tepsiyle önüme konan çaydı..Verdim gözüne bitene kadar içtim çinko demlikten
Nenemi yazmadan olmaz..Nenem orta boylu ama yaşı dolayısıyla beli eğik dururdu..Belinden ölesiye kuşağı hiç çıkmadı desem yeridir,dedemde kullanırdı kuşak.Kaç metreydi bilmem her zaman beline sarardı nenem ve dedem.
Yzünde kırışıkları bol beyaz tenli gözleri çakır güleç bir kadındı..Dişleri önde 2-3 tane kalmıştı ve onun gülüşü efsaneydi bana.Gülerken arkasına kaykılır ve sadece tıkır tıkır sesler çıkarırdı.Arada öksürüğe tutulur hem güler hemde bize kızardı "sakalı ağarasıca,yaşiyesice"demeyi de ihmal etmezdi,en kötü laflarıydı bunlar..Nenem yatalım dediğin de saat yine gözüme ilişti .. Her zaman köye gittiğim de o saat gözüme batardı ve sormazdım neyin nesi bu? diye..Tek zilli cam ve galvanizle çerçeveli bir kutusu olan saatti.Lakin zamanı nasıldı hiç bilemedim o yıllar da..Sabah nenem "kalkın öğle oldu"dediğin de saat sabahın körünü gösterirdi
Sonradan öğrendim tabiki nasıl bir zaman ölçüsü olduğunu..
Alaturka saat öğrenmişler eskiden ve o gelenek devam etmişti nenemler de..Asıl o saatte önemli olan namaz saatlerini kaçırmamak,sapmamak.Saat 12 gösterir akşam olurdu mesela.Zaten güneşin battığın da 12 yi gösterirdi..
Babam zaten ezani saat gibi birşey derdi..Hep ayarlanır ve kurulurdu..Gün uzarken ileri kısalırken geri alınırdı..Bazıları kulaktan kulağa bazıları varsa takvimlerin talmatlarına uyarlardı.Bir dakika ileri iki dakika ileri.yada ayarlanmaz denirse ellenmezdi..Yazdıkça ne kadar yaşım olduğu aklıma düştü yav
Tarhanayı ve çayı içip evimize yollandık..Ama geri gelecek nenemle yatacaktık,yanlız kalmayacaktı..Kendi evimiz de herşey hazırdı sadece soba yakılacak,ev temizlenecekti..Ablamla sabah eve vardık yine kar yağmaya devam ediyordu.Lakin ılık bir hava olduğundan yağan eriyor yollar da çamur deryası oluyordu.Şimdiki gibi değildi yollar köyde.Toprak işte tükürsen çamur olur misali..
Eve ilk girişim de hemen bahçemizin sonuna koşmak oldu.Bahçe duvarımızın arkası yokuş olduğundan köyün benim gibi gereksizleri orada kayık kayarlardı.Curcuna hiç bizim orada eksik olmazdı..Gecenin köründe bile kayık kayan bulunur sesler köye yayılırdı.
İlk 2-3 gün pek yağsada kar tutmadı eridi..Ama sonra verdi mübarek gözüne gözüne hem soğudu hem şiddetlendi..Doldurdu heryeri o sene,her gün yağıyordu zaten..Ben her sabah nenemden vın kendi evimize gelir takım taklavatı ayarlar evin arkasına atlardım.Arkadaşım çoktu ve zaten köyde eğlence kışın oydu kimse kimseye karışmaz güle oynaya vakit geçirirdik...Ben her gün hem slanır hem kururdum..Evde pişirirdim içene kadar yün çorapları bazen sobanın yanına asardım bazende güneş gören yere koyardım.O senem güzel geçti çünkü hem kar vardı hemde beni frenleyecek kimse yoktu..Birde yağıştan dolayı tatili uzattılar ve köyde 1 aya yakın kaldık ablamla..
Yazarız yine bir kaç eski püskü hatıra..Bu kadar ettik yeter6 Tem 2017+2
Evet geldi rahmetli babam sağdan soldan arkadaş,yolcu çağırır üşenmeden pişirmeye bayılırdı..İmam olduğundan çevresin de hep birileri olurdu..Çayı pişirirdi kendisi ama bizler de kaçacak delik arardı.Anam o işe bulaşmazdı çünkü restini çekmişti"hey herif bidene uşak yetmiyor sana,sen iş görme "derdi
Babam tüpü önüne istediğin de,çoktan bu girdaba kapılmış sayılırdınız.Hiç durmadan birşeyler ister dururdu.Onu götür bunu getir,şu oraya bu beriye diye devamlı birşeyler ettirirdi bizlere.
Babamın kopyası birde rahmetli amcam vardı..İkiside etli butlu ve küçük boylulardı..İkiside imam ve sakallıydılar.Şapkaları bile aynıydı.Ama aynı olmayan birşeyler her zaman olurdu ve amcam uçan sinekten yağ çıkaracak kadar tutumluydu.Babam da tam aksine saldım çayıra mevlam kayıra modundaydı..Bir ara babam çayı avucuyla demliğe boca edince"gapbecik baban tüccar mı*o attığın çayla orduya demlenir"demişti.
Amcam çayın demine bakar açık diyenlerede yol gösterirdi"be adam o taraftan demmi belli olur,bu tarafa tutup bakacaksın"der ve karanlık tarafa bardağı tutardı..
Çok yokluk görmüş eski insanlar..Dedem ve nenem rahmetli çok anlatırdı yokluk günlerini..Evde bol olan bir şeyi de yine tutucu davranarak kullanırlardı..Psikoloji sanırım "ya biterse"olayına dayanıyordu.
Onlarında büyükleri demekki zor kıtlık zamanların da yaşamış ve öyle davranmayı düstur edinmişlerdi.
Neyse babamın hizmetinde ben koşardım çayında çoğunu içerdim..Gözüm demlik ve içenlerde olurdu..Arada fazla içmek için su katardım çaya..Fazla içmek için iyi bir yöntemdi7 Tem 2017+2
Az eskilerden yazalım,
Dedem rahmetli zamanının en mugallit adamıymış..Bizi tanıyan yaşları müsait olanlar anlatırlardı dedemi..Hayta derlerdi dedeme..Yani bizde hayta işi gücü olmayan,boş beleş,neşeli, gırgır, tembel say say bitmez..Bu kişilere hayta derlerdi..Dedem anamın anlattığına göre lakabı sadece haytaydı ve çok neşeli,şakacı biriydi..İşi ise çok ama çok çeşitliymiş.Her türlü iş görür evini de hiç darda bırakmazmış.Zamanın da un,yağ kıtlığında bile dedem iyi un alır ve ekmeklerini o unla ederlermiş.Anam yatılı kaldığı arkadaşın da,yemek yememiş karnım toktu diyor.Oranın büyüklerinden birisi "haytanın kızı o bizim ekmeğimizi yemez,onlar buğday unu kullanırlar"demiş.Velhasıl onlardaki un ya kepekten,ya arpadan ekmekmiş demekki..Şimdi kepek moda ama saf kepek bilenler olursa eski değmenlerden aynen ağaç talaşına yakın çıkardı,yenmesi ise mecburiyettenmiş..
Dedem hayvan alır satarmış,ağaçtan küçük eşyalar (kaşık,nalın,bişirgeç,annat,tırmık)yapar satarmış..Birde boyhane derler bizde arpa ezmeye yarar..Hayvan yemi için arpa ezilir ve o işi edermiş.O boyhane ve tek beygiri hatırlarım.Bir havuz ve içinde büyük dişli bir değirmen taşını dönerek bir hayvanın çektiği tertibat diyelim..
Dedem bir akşam namazından önce camiileri dolaşıp "bilmem ne yemeği var şu odaya gelin"diyerek ahaliye duyuru yapmış..Her camiye yakın köy odaları olur ve hala köy odaları bizim orada faaldir.
Neyse camiilerden çıkan cemaat yollanmış denilen odalara..Dedem her odada bulunan çok büyük olan sofraları almış önlerine koymuş..Bu işi birkaç odada yapmış..Millet davetli ya evlerine yemeğe gitmediler ve odada yemek yiyecekler güya
Her oda bönünde boş sofrayla beklemişte beklemiiş,ne gelen var ne giden,ne yemek var ne su misali..Zaman epey olunca "yahu yatsı ezanı olacak bu hayta davet etti gitti,bakalım öbür odalara"diye yollanmışlar..Her odada aynı terane okununca ve daveti yapanda dedem olunca makaraya sarıldıklarını anlamış ve evlerine dağılmışlar...
Yine bir oda sohbetinde bir arkadaşı "evde kaz pişiriyorlar" demiş,dedem de "getir de yiyelim" diye laf dokundurmuş..Bir diğer arkadaşı ise" bizde de şepit ediyorlar" demiş..Bizde şepitlerin üzerine kazın suyu dökülerek yenir ve tirit denir.Sonrada üzerine cila olacak şekilde bütün kaz parçalanır ekmeksiz sadece o yenir..Kaz eti lezzetlidir..
Dedem "kızdırmayın bak gider alırım kazı ve şepitleri" demiş.Arakadaşı "benim hanım benden habersiz iğne vermez" deyince,öbürü de erkek ya "benimki de" demiş..Dedem gülmüş ve düşmüş yola..
İddia kaz ve şepitleri hayta odaya getirecek..Önce kaz pişen evin kapısını hareretli bir şekil de çalmış,evin hanımı alel acele açmış kapıyı dedem"kaz pişmedimi?odada senin herif ve misafirler kaz bekliyorlar"demiş..Kadın "mamıtağa valla daha pişmedi ki"demiş dedem"al gel sen eşşeğin b... yesinler pis herifler,habersiz gelmeselerdi"diye veryansın edip kazı almış..Odaya kazı bırakıp şepit edilen eve dalmış aheyecanla "hadi gız daha bitmedimi kazı odaya götrdüm,millet şepit bekliyor,senin herifin misafirleri var"demiş..Kadıncağız "dayı valla daha 10-15 anca oldu haberim yoktu"diye eklemiş..Dedem"boş verrr gızım buldukları kadar yesinler"diye şepitleri de odaya uçurmuş..İddia kazanılmış ve kaybeden iki arkadaş tarafından odaya,helva,fıstık,şeker alınmış yenmek için..Kaz ve şepitler geri evlerine yollanmış -
Yıl bilmem kaç
Ortaokul yıllarımızdı.Kışın sabahçı olduğum da,salya sümük,gözler yaşararak yolu katedilen eve epeyce uzak okulum vardı..
Bir okul günü sabahı bir arkadaşımız kucağında 2-3 koli gofretle geldi.E beleş dedik daldık gofretlere..Üçer beşer nefes almadan yuttuk epeyce.Arada sorduk"hayırdır Zeki?" diye "kaza atlattım,bunları aldım"dedi..Bizde yedik bunu :thumbsup:
Aradan 1 ders zamanı geçti 2-3 kız "karnım burnum "demeye başladı..Bir zaman sonra ise bir telaş ayılan bayılan devamın da müdürün yanına hoca falan gittilk.
Müdürümüz şekerdi, Trt de arada saz çalar koraya katılırdı.Baktı iyi değil arkadaşlar"ambulans çağıralım ve sınıfa kantinden ayran yollayalım"dedi..Ahaaa ayranda var dedik bide ayranlara daldık :D Kısa zaman sonra ders başladı birkaç daha fire verdi sınıf,ateş,bulantı,kusma falan..Müdürümüz sınıfa geldi "araç gidecek,iyi hissetmeynler hastaneye,oradan da öğretmenler evlerinize yollayacak"dedi..Vay aman dersten arazi diyerek 3-5 çapulcu bizde bindik araca..Birşeyimiz yoktu,bizde de olsa mutlaka belli edecekti..Oraya varıp hastaneden kaçacaktık evlere. :rolleyes: He gittik gitmesine de kazın ayağı öyle olmadı...Bizim uyanık öğretmenler kilt ettiler bi odaya bizi ;( ağla yırtın yok ne mümkün..Camdan neler oluyor diye baktık,sonra daha güzel bağırışlar ettik :kahretsin: Bir görevli boğazdan bildiğin su hortumu,onu dürtüyor,ikisi tutuyor bir göbekli de doktor sanırım :saint: elinde içi su dolu kocaman bir
ile hazır kıta..İşlem şöyle ,hortumun ucuna bir huni etmişler,huniden suyu ettikleri zaman bişey olmuyor,sadece karnınız ileri doğru büyüyor :boks: (tecrübe bizde ettik yalan yok)ammaaaa 2 suyu edipte,arkasından doktor emice hortumu tutup bi ileri geri edinceee,aynen böle 
foşşşşşşşşşşşş tüm mide teferruatı dışarda,duvarda hatta aynalarda vallah oy oy oy..
Boğaz yanması ise berbattı,günlerce ne içtik,ne yedik yaka yaka gitti mideye..2 gün okula gitmedik ama keşke gitseymişiz :lol:
İşin aslını ise sonra öğretmenden öğrendik ki o tam olay olmuş..Bizim Zeki okula gelirken bakkalın attığı gofretleri kuçaklamış bize etmiş ;(;( Olayımız Yeni Asır gazetesine haber olmuştu.. -
2004 efsane kış'tan size özel bir anımı paylaşayım.
Yıl 2004 22 ocakta başlayan yağış hayatı olumsuz yönde etkiledi..
21 Ocak kuvvetli rüzgar ve yağmur yerini akşam saatlerinde kar teslim etmişti.
Anıma başlarken yan komşumu saygı ve sevgiyle anıyorum halen ne yazık ki hayatta. :rofl: şaka şaka Allah kimseyi kimseden ayırmasın.
O yıllarda komşum inek ve küçük baş hayvan yetiştiriciliği yapıyordu. Sistemin kara döneceği aksamdan ahır temizliği yapmış pislik ve tezekleride yolun altına istif etmis.
Resimlerde görüldüğü gibi hunharca kayıyorduk. ilk olarak pisti poşetle hazırlıyorduk.
Resimde görüldüğü gibi pist hazır sırda kayış var ilk deneme benden foto.
Yukardan hızlı bir depar ile pistinde o kadar yağlama yapacağını anlamamıs olup saate 30 km hızla iniyordum ki pisti bitirmeme çok az kaldı fakat yavaşlayamıyordum. Pisti geçtim yolu da önümde kar tepecigi duruyordu. İçimden dedim bunun altı nasıl olsa cayır çimen sorun olmaz.
Demez olaydım inmez olaydım tepecige daldım esnada karlı çamurlu yumuşak fakat beni saran birşey olduğunu farkettim etrafı inanılmaz bir koku almış durumda beni kurtarmaya gelenler yolunu çevirmeye basladi. artık midem kaldırmıyor resmen sivazlanmış bir durumda idim.
Neyse gerisini anlatmaya gerek yok
İşte bu winter kardeşinizin bir anısı sizlere tavsiyem herşeyi tadında bırakın b*kunu çıkarmayın ..